Ένα κείμενο για τις «δύσκολες μέρες» που περνάμε. Ένα μεγάλο κείμενο για ένα τεράστιο θέμα. Με υπομονή και επιμονή, στο τέλος της ανάγνωσης, θα είμαστε καλύτεροι «επί-κοινωνοί» των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών.
Θύτες και Θύματα ή απλώς μια εξελικτική διαδικασία;
Τεράστιες ποσότητες μελανιού και ακόμη περισσότερα bytes, έχουν αποτυπώσει λέξεις, προτάσεις και κείμενα για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Γιατί τόσος κόπος;
Αποτελεί πράγματι ένα μείζον, εφιαλτικό πρόβλημα ή απλώς είναι ένας σύγχρονος μύθος στα πλαίσια μιας καταστροφολαγνείας που μας στερεί μια βέλτιστη λύση στην παγκόσμια παραγωγή τροφής;
Ποιός ο ρόλος των μελισσών σ’ αυτή τη διένεξη; Η επικράτηση των μεταλλαγμένων καλλιεργειών θα επηρεάσει την ζωή τους;
Εν’ αρχή όμως ο ορισμός. Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί (ΓΤΟ) ή Μεταλλαγμένοι Οργανισμοί: 1. είναι οι οργανισμοί που προκύπτουν με διαδικασία τροποποιήσεως της κληρονομικής σύστασης ενός κυττάρου, η οποία έχει ως αποτέλεσμα τη γενετική αλλαγή οργανισμού ή πληθυσμού κυττάρων. Στα αρχαία ελληνικά: μετάλλαξις > αλλαγή – ανταλλαγή… (από το λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Γ. Μπαμπινιώτης) ή πιο επεξηγηματικά, 2. Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί (ΓΤΟ) ή Μεταλλαγμένοι Οργανισμοί είναι οι οργανισμοί που προκύπτουν από αφαίρεση γονιδίων ή ακόμη χειρότερα με προσθήκη γονιδίων από άλλους οργανισμούς που ποτέ δεν θα «συναντιόντουσαν εξελικτικά» στη φύση.
Δύο παραδείγματα, διότι βρισκόμαστε στην επεξήγηση:
Παράδειγμα πρώτο. Σε μια συγκεκριμένη ποικιλία μεταλλαγμένης πατάτας, της έχει σχεδόν αφαιρεθεί η αμυλόζη, έχει συμπληρωθεί με την αμυλοπηκτίνη (περιέχεται στην πατάτα), για χρήση στην βιομηχανία χρωμάτων και δομικών υλικών. Δηλαδή ΓΤΟ με αφαίρεση γονιδίων. Δεν μπορεί να συμβεί στη φύση χωρίς παρέμβαση, αλλά ακόμη και αν συνέβαινε, θα περνούσαν χιλιάδες χρόνια και τις πατάτες αυτές θα τις χρησιμοποιούσαν μόνο οι χτιστάδες για σοβάτισμα. Θα εξελίσσονταν σε είδος παραγωγής κόλλας και όχι τροφής.
Παράδειγμα δεύτερο. Ο ιός μωσαϊκής του καπνού που περιέχεται γονιδιακά σε μεταλλαγμένη σόγια και μεταλλαγμένο καλαμπόκι, μοιάζει με τον ιό της ηπατίτιδας Β. Δηλαδή ΓΤΟ με προσθήκη γονιδίων. Δεν μπορεί να συμβεί στη φύση χωρίς παρέμβαση, παρά μόνο αν αποφάσιζε ο ιός να γονιμοποιηθεί με τη σόγια ή το καλαμπόκι. Επαναλαμβάνω, να γονιμοποιηθεί, όχι απλά να ζει στη σόγια ή το καλαμπόκι.
Ως συνήθως, θα αρχίσουμε από τα παλαιά, με δυο παράλληλες ιστορίες (από ένα σημείο και έπειτα), άρρηκτα δεμένες μεταξύ τους και μάλιστα με τόσα πολλά κοινά σημεία που καμιά φορά ξεχνιέμαι και την αντιλαμβάνομαι σαν μία. Την ιστορία των καλλιεργούμενων φυτών και την ιστορία των μελισσών.
Οι καλλιεργούμενοι σπόροι «γεννήθηκαν με τη γέννηση των πρώτων ανθρώπινων κοινωνιών». Μεταξύ της 10ης και 8ης χιλιετίας π.Χ. Μια μακρόχρονη περίοδο στη διάρκεια της οποίας ο «μοναχικός άνθρωπος κυνηγός και στη συνέχεια νομάς» εξημέρωσε είδη φυτών καλλιεργώντας τα σε μόνιμες περιοχές εγκατάστασης. Μια διαδικασία μετάβασης που διήρκησε αρκετές εκατοντάδες χρόνια, με τα δημητριακά να έχουν κυρίαρχο ρόλο στην εξέλιξη αυτή. Από τις περιπλανήσεις των νομάδων και τη θέση της τελικής τους εγκατάστασης (γεωγραφικό πλάτος, υψόμετρο, απόσταση από τη θάλασσα κ.λπ.), όχι μόνο «εξημερώθηκαν», αλλά και «εξελίχθηκαν» διαφορετικά είδη και υποείδη φυτών. Τα ίδια που στη συνέχεια καλλιεργήθηκαν για χιλιάδες χρόνια, αποτελώντας μια στερεή βάση διάδοσης της γεωργίας.
Αλλά τι θα πει «εξημερώθηκαν και εξελίχθηκαν»;
Η πρωτόλεια μετάφραση του «εξημερώνω» στην περίπτωση μας είναι το «ανελίσσω καλλιεργώντας», δηλαδή αναπτύσσω σε χώρο. Ας φανταστούμε ένα μακρινό προγονό μας που έχει ανακαλύψει σε ένα καταπράσινο λιβάδι ένα φυτό κριθαριού και αντιλαμβάνεται ότι αποτελεί για αυτόν μια καλή πηγή τροφής. Αυτή η γνώση μεταφέρεται από γενιά σε γενιά και «κάποια στιγμή» ένας επίγονός του παρατηρεί τη συγκλονιστική διαδικασία γέννησης ενός φυτού από σπόρο. Κρατάει μερικούς σπόρους και τους φυτεύει ο ίδιος στη γη, αντί να τους γυρεύει. Ξεριζώνει τα υπόλοιπα φυτά που ανταγωνίζονται τα δικά του και στο τέλος μαζεύει μια πρώτη ποσότητα. Χρησιμοποιεί μερικούς για τη διατροφή του και ξαναφυτεύει ό,τι του απόμεινε. Την επόμενη περίοδο (χρονιά, δεκαετία, αιώνα) έχει φυλάξει πολλούς σπόρους και φυτεύει μια μεγάλη έκταση (ας υποθέσουμε 500m2). Και να τος ο πρώτος «Αγρότης», που ξεπετάχτηκε από μια μαγευτικά απλή διαδικασία παρατήρησης και μεταφοράς γνώσης. Μοιράζεται την πληροφορία αυτή με τους «γείτονές του» και τελειώσαμε με την «εξημέρωση φυτών». Κοινός τόπος πλέον.
Ας δούμε τώρα πώς θα μεταφράσουμε το «εξελίχτηκαν»
Γυρίζουμε στην ιστορία μας. Κάποιοι από τους αγρότες εκείνους, άρχισαν να παρατηρούν, ότι κάποια φυτά υπερείχαν άλλων, ως προς τα χαρακτηριστικά που τους ενδιέφεραν. Κάποια παρήγαγαν περισσότερο καρπό, άλλα σανό, άλλα άντεχαν την παγωνιά και άλλα ήταν πιο νόστιμα. Άρχισαν να επιλέγουν σπόρους που τους ενδιέφεραν πιο πολύ από άλλους. Φύτεψαν, συνέλλεξαν, δοκίμασαν, παρατήρησαν, ξαναφύτεψαν. Να τη και η μετάφραση του «εξελίσσω»: «επιλέγω καλλιεργούμενα φυτά, συγκρίνοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους». Η ίδια διαδικασία ακολουθήθηκε προφανώς, σε ζώα, καρποφόρα δέντρα, πολυετή και μονοετή φυτά. Σύμμαχοι του ανθρώπου στον απλούστατο αυτό αλγόριθμο, η ανάγκη επιβίωσής του, το πάθος, ο χρόνος, οι επικονιαστικοί μηχανισμοί (να τες και οι μέλισσες) και, φυσικά, ο τελικός μεγάλος κριτής. Το περιβάλλον. Η μητέρα γη. Η πρώτη «καλοσυνάτη θεά», που λατρεύτηκε, ως θεά της γονιμότητας και που κανείς δεν εναντιωνόταν στις προσταγές της, παρά μόνο συμπορευόταν μαζί της.
Χιλιάδες χρόνια πέρασαν. «Βρέθηκαν» νέοι τόποι. Φυτά και ζώα άλλαξαν ηπείρους. Κάποια επέζησαν, άλλα όχι. Άλλα επικρατήσαν και εκτόπισαν γηγενή φυτά που δεν άντεξαν στην πίεση του νέου. Η διαδικασία όμως παρέμεινε σταθερή. Πρώτα η επιλογή και στη συνέχεια η φύση αποφάσιζε.
Ακόμη και σήμερα, η διαδικασία επιλογής συγκεκριμένων χαρακτηριστικών εφαρμόζεται κάτω από τις ίδιες αρχές. Τους σπόρους φυτών που επιλέχτηκαν, προσδίδοντας ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στην τελική παραγωγή, τους ονομάζουμε υβρίδια. Τα υβρίδια δεν είναι οργανισμοί που έχουν τροποποιηθεί γενετικά. Είναι σπόροι που επιλέχτηκαν, έτσι ώστε να μας παράγουν φυτά και καρπούς με επιθυμητά χαρακτηριστικά. Ο χρόνος επιλογής και διασταύρωσής τους έχει μειωθεί εκπληκτικά με τις σύγχρονες μεθόδους καλλιέργειας, επιστημονικής ανάλυσης και σύνθεσης, αλλά αυτό είναι ένα άλλο «θέμα».
Στην δεκαετία του 1950, η επονομαζόμενη «πράσινη επανάσταση» υποσχέθηκε να λύσει το πρόβλημα της πείνας στον πλανήτη και επέβαλε ένα μοντέλο ανάπτυξης που βασίστηκε στις μονοκαλλιέργειες, την εντατική λίπανση, την χημική καταπολέμηση των εχθρών και την μηχανοποίηση της καλλιέργειας και συλλογής. Οι αποδόσεις της γης αυξήθηκαν κατακόρυφα. Γη ελάχιστα παραγωγική, για τα μέχρι τότε ιστορικά δεδομένα, αποψιλώθηκε από την αυτοφυή βλάστηση και καλλιεργήθηκε. Χημικά σκευάσματα, όπως το DDT, κατηγορήθηκαν για ανεπανόρθωτες ζημιές στην τροφική αλυσίδα και άλλα θεοποιήθηκαν (μαζί με τις αποξηράνσεις) για την εξάλειψη νόσων που προέρχονταν από έντομα. Η αναπτυσσόμενη χημική βιομηχανία συνέχισε να προσφέρει λύσεις με νέες γενιές εντομοκτόνων, για την καταπολέμηση εντόμων που ανέπτυξαν ανθεκτικότητα στα ήδη υπάρχοντα. «Καλύτερα» λιπάσματα, έδωσαν καλλιεργητική ζωή σε νέες, εντελώς άγονες περιοχές.
Η πρώτη αυτή «πράσινη επανάσταση», δεν έδωσε λύση στο πρόβλημα. Εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα από ασιτία ή από πολέμους που «μυρίζουν» κυριαρχία τροφής και πλούτου. Για να είμαστε δίκαιοι όμως, αυξηθήκαμε αρκετά από τότε. Αυξήθηκε, όμως, και η γη που καλλιεργείται. Μειώθηκε ο αριθμός των αγροτών, αυξήθηκαν τα μεγέθη ανά εκμετάλλευση, οι πόλεις διογκώθηκαν και οι κάτοικοί τους περιμένουν τροφή. Τελικώς, και κρίνοντας με την ασφάλεια της γνώσης του αποτελέσματος, δεν δόθηκε λύση.
Και ερχόμαστε στην κρίσιμη δεκαετία του 1990. Η γονιδιακή έρευνα προσελκύει ανθρώπινο δυναμικό και υπόσχεται «θαύματα». Η γενετική μηχανική αρχίζει να δεσπόζει σαν λύση όλων μας των προβλημάτων. Σιγά – σιγά οι Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί εμφανίζονται σε φυτά και υπόσχονται να λύσουν το πρόβλημα της πείνας στον πλανήτη. Μια ειλικρινής δεύτερη προσπάθεια ή κάτι άλλο, καλά κρυμμένο;
Πριν το τέλος της ιστορικής μας διαδρομής από την προ-προϊστορία έως σήμερα, οφείλουμε να δούμε την πορεία των μελισσών στην παράλληλη ιστορία μας. Από τη στιγμή που τα φυτά «αποφασίζουν» να χρησιμοποιήσουν τα έντομα σαν μεσολαβητές στον πολλαπλασιασμό τους, οι μέλισσες παίζουν καθοριστικό ρόλο. Αναλαμβάνουν το βαρύ έργο της επικονίασης και ανταλλάσουν το «ταλέντο της ανθικής σταθερότητάς τους» με ένα καλό νέκταρ. Την ικανότητα αυτή χρησιμοποιούν και οι πρώτοι γεωργοί (χωρίς να το ξέρουν), για να εξελίξουν είδη φυτών, να δημιουργήσουν δηλαδή υβρίδια. Το ίδιο έργο συνέχισαν, ανεμπόδιστα από τη φύση, έως την δεκαετία του 1950, όπου επήλθε η πρώτη κρίση στην συμπληρωματική αυτή σχέση και την οποία κουβαλάμε μέχρι σήμερα. Η «πράσινη επανάσταση» κατέκλυσε την καλλιεργούμενη γη με εντομοκτόνα και απομάκρυνε τις μέλισσες και τους μελισσοκόμους από τις μεγάλες καλλιέργειες, ενώ προσφάτως τα ενσωματωμένα εντομοκτόνα σε σπόρους «δώρισαν» στις μέλισσες ένα ισχυρό χτύπημα.
Την τρέχουσα δεκαετία, η καλλιέργεια φυτών που προέκυψαν από μετάλλαξη αυξήθηκε κατακόρυφα, ιδιαίτερα στην ήπειρο της Αμερικής. Οι μέλισσες περνάνε μια δεύτερη κρίση. Την ονομάσαμε CCD (Σύνδρομο Κατάρρευσης Μελισσών). Τυχαίο κοινό σημείο με την παράλληλη ιστορία των καλλιεργούμενων σπόρων και φυτών ή κάτι άλλο, καλά κρυμμένο;
Τέλος με τη ιστορία, αν και ποιά ιστορία τελειώνει;
Θα προσπαθήσουμε τώρα και μέχρι το τέλος του κειμένου τούτου, να τριγυρίσουμε σε διαφορετικά μονοπάτια σκέψης, να δώσουμε ερμηνείες, αναλύσεις και απαντήσεις, ψηλαφίζοντας το θέμα από διαφορετικές πλευρές. Να εισχωρήσουμε σε διαφορετικές λογικές βλέποντάς το από μια οπτική Φυσιολατρική, Χριστιανική, Καπιταλιστική, Αριστερή, Επιστημονική, Διανοούμενη, Αδιάφορη και φυσικά Μελισσοκομική, που μας ενδιαφέρει πρωτίστως, όχι μόνο γιατί αφορά ένα αναπόσπαστο τμήμα της ζωής ενός μελισσοκόμου, αλλά γιατί αποτελεί ένα κρίσιμο αφετηριακό κρίκο με τις λοιπές όψεις και τοποθετήσεις της ζωής ενός ανθρώπου.
1. Η Μελισσοκομική οπτική
Ποιός μελισσοκόμος μεταφέρει τα μελίσσια του σε καλλιέργειες, χωρίς να ανησυχεί για την πιθανότητα ψεκασμών; Κανείς. Όλοι μας τρέμουμε στην ιδέα και μόνο να τύχουμε σε χρονιά ψεκασμών που θα μας βρει απροστάτευτους και θα μας φέρει αντιμέτωπους με αγροχημικά δηλητήρια. Και μπορεί οι μέλισσες να έχουν βρει μεθόδους προστασίας των προϊόντων τους, αλλά αυτό επιτυγχάνεται με βαρύ κόστος. Την ίδια τη ζωή τους και την αποδυνάμωση ή κατάρρευση της αποικίας τους. Είναι γνωστό ότι, όταν οι μέλισσες έρθουν σε επαφή με εντομοκτόνα (τα πλέον διαδεδομένα είναι νευροτοξικά άμεσης δράσης), αλλάζουν συμπεριφορά και δεν γίνονται δεκτές στην κυψέλη. Οι φρουροί μέλισσες δεν επιτρέπουν την είσοδό τους και έτσι δεν μολύνονται τα ήδη αποθηκευμένα προϊόντα. Οι μολυσμένες μέλισσες πεθαίνουν. Οι αποικίες τους, ανάλογα με την έκταση και διάρκεια των ψεκασμών, μπορεί να φτάσουν μέχρι το σημείο της ολοκληρωτικής κατάρρευσης, σε συνδυασμό με την άρνηση του μελισσιού να αυξήσει το ποσοστό καθαριστριών των νεκρών συντρόφων τους. Οι μεταλλαγμένες καλλιέργειες δεν δίνουν διέξοδο σε όλους τους εχθρούς των φυτών, έτσι ώστε να αποφεύγονται οι ψεκασμοί. Πιθανά και κατά περίπτωση να υπόσχονται ανθεκτικότητα των φυτών σε ορισμένους μόνο εχθρούς. Οι ψεκασμοί με εντομοκτόνα θα συνεχίζονται.
Ένας μεγάλος όγκος ψεκασμών στις καλλιέργειες, αφορά την καταπολέμηση ζιζανίων. Μέχρι τώρα, οι ψεκασμοί αυτοί γινόντουσαν επιλεκτικά και στοχευμένα και πάντα σε μικρή έκταση, συνήθως με ατομικούς ψεκαστήρες, διότι τα ζιζανιοκτόνα επεμβαίνουν στη φωτοσυνθετική ή ενζυματική ικανότητα όλων των φυτών ανεξαιρέτως. Τα περισσότερα όμως μεταλλαγμένα φυτά έχουν εκ κατασκευής ανθεκτικότητα σε συγκεκριμένα ζιζανιοκτόνα, που σημαίνει ότι, στις καλλιέργειες μεταλλαγμένων μπορεί να γίνεται καθολική εφαρμογή και καταστροφή, μόνο των «βλαβερών ζιζανίων». Μπορεί δε, να γίνεται και συνδυασμός αγροχημικών ουσιών στο ίδιο διάλυμα, έτσι ώστε να επιτευχθεί περαιτέρω μείωση του κόστους εφαρμογής. Η έρευνα έχει δείξει ότι, τα ζιζανιοκτόνα είναι ένας ύπουλος εχθρός των μελισσιών, διότι μπορούν και εισέρχονται στην κυψέλη χωρίς να γίνονται αντιληπτά από τους υπάρχοντες μηχανισμούς άμυνας, με αποτέλεσμα την ήπια μεν, αλλά σταθερή μόλυνση του ενδιαιτήματος, με αποτέλεσμα σοβαρές επιπτώσεις στο ποσοστό επιβίωσης προνυμφών και πιο δυσδιάκριτες επιδράσεις στο ενήλικο στάδιο (διαβάστε το άρθρο στη σελίδα).
Η αύξηση της εφαρμογής ζιζανιοκτόνων στις μεταλλαγμένες καλλιέργειες θα επιφέρει και ένα μεγαλύτερο πλήγμα, κατά τη γνώμη μας. Αυτό της εξαφάνισης πολλών αυτοφυών φυτών και σταδιακά τον περιορισμό της βιοποικιλότητας που με τη σειρά του θα καταλήξει στη φτωχότερη θρέψη των μελισσών. Φτωχότερη, όχι μόνο ποσοτικά, εφόσον μειώνεται ο αριθμός των αυτοφυών φυτών στις καλλιέργειες, αλλά κυρίως ποιοτικά, με δεδομένο την εξαφάνιση ειδών. Η γυρεοφόρος διατροφή των μελισσών θα περιοριστεί ως επί το πλείστον στα καλλιεργούμενα φυτά και μόνο. Θα αφαιρέσουμε την επιλογή της χρήσης και χρησιμότητας της γύρης από τις μέλισσες και θα την αντικαταστήσουμε με μια καθαρά ανθρωπογενή επιλογή και επιβολή.
Οι μέλισσες με τον επικονιαστικό μηχανισμό που διαθέτουν, συντελούν στην ταχύτερη και στοχευμένη διασπορά του μεταλλαγμένου γενετικού υλικού σε φυτά του ίδιου είδους. Μιλάμε για διασπορά, όχι με την έννοια απλά της εναπόθεσης, αλλά της ουσιαστικής μεταφοράς μιας γενετικά μεταλλαγμένης πληροφορίας μέσω του μηχανισμού πολλαπλασιασμού των φυτών (γύρη-σπέρμα), σε όλα τα συγγενή φυτά της εκάστοτε περιοχής. Οι μέλισσες θα αποτελέσουν τον αποδιοπομπαίο τράγο για τις επιμολύνσεις, μη μεταλλαγμένων φυτών από μεταλλαγμένα. Καλλιεργητές συμβατικών προϊόντων, αλλά και παραγωγοί οργανικών καλλιεργειών που στέκονταν στο πλευρό των μελισσοκόμων, θα αρχίσουν να δυσανασχετούν με την τοποθέτηση μελισσιών κοντά στα κτήματά τους, γνωρίζοντας ότι, οι μέλισσες πιθανά θα μεταφέρουν μεταλλαγμένη γύρη στα φυτά τους, μέσω της επικονίασης. Με την καλλιέργεια μεταλλαγμένων φυτών θα υπάρξουν επιμολύνσεις, σπόρων και προϊόντων, σε παραγωγές όπου οι καλλιεργητές θα έχουν δηλώσει την αντίθεσή τους στα μεταλλαγμένα. Δεν θα ευθύνονται εκείνοι για την επιμόλυνση, αλλά η μόνη τους αντίδραση, ώστε να διατηρήσουν σχετικά καθαρά τα προϊόντα τους, θα είναι η απομάκρυνση των μελισσιών σε μια αρκετά μεγάλη περιοχή γύρω από τα κτήματά τους, όσο και η ακτίνα δράσης της μέλισσας.
Η ίδια διαδικασία της επικονίασης σταδιακά και μάλιστα με μεγάλη πιθανότητα, θα επεκτείνει την επιμόλυνση και στα άγρια είδη φυτών. Οι μέλισσες κάνοντας καλά αυτό που είναι γενετικά προγραμματισμένες να κάνουν, θα μεταφέρουν γονίδια σε όλο το φάσμα της ανθοφόρου χλωρίδας. Τι θα γίνει τότε; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει σε αυτό εκ των προτέρων.
Η γύρη από μεταλλαγμένα φυτά θα αποτελέσει, λίγο ή πολύ, πηγή διατροφής στις αποικίες των μελισσών. Οι μέλισσες, που μέσα από μια χρονοβόρα διαδικασία χιλιάδων ετών αναπτύξανε μια συγκλονιστική ικανότητα χρήσης της γύρης, θα έρθουν αντιμέτωπες με κάτι εντελώς νέο και ξένο στη μέχρι τώρα φύση και στη διατροφή τους, με αποτελέσματα που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει. Χωρίς πάντως να έχουμε πλήρη επιστημονική κάλυψη, θα μπορούσαμε να τολμήσουμε μια σύνδεση σε επίπεδο προβληματισμού, μεταξύ CCD και επικράτησης των μεταλλαγμένων φυτών ή αν μη τι άλλο, την σύνδεση των μεταλλαγμένων φυτών σαν ένα παράγοντα της κρίσης CCD. Αν τα μεταλλαγμένα «απομακρύνουν» έντομα- εχθρούς των φυτών, τότε θα «απομακρύνουν» και τις μέλισσες σε μικρό ή μεγάλο βαθμό. Έντομα είναι και οι μέλισσες.
– Ας σταματήσουμε να μεταφέρουμε τα μελίσσια μας στις καλλιέργειες, τώρα.
– Αδύνατον. Θα πεινάσει κόσμος.
– Ας σταματήσουμε την επέκταση των μεταλλαγμένων τώρα.
– Αυτό δεν είναι αδύνατο και σίγουρα μπορούμε να το καταφέρουμε.
2. Η Φυσιολατρική – Οικολογική οπτική
Η φύση, η ζωή πάνω στον πλανήτη και η διάρκειά τους, στηρίχτηκαν πολλάκις, στη διαφορετικότητα. Εκατοντάδες χιλιάδες είδη φυτών και ζώων έζησαν πάνω στη γη. Κάποια είδη χάθηκαν στη διαδρομή αυτή, από πιθανά βίαιες αλλαγές που προήλθαν από εξωπλανητικές επιδράσεις (πρόσκρουση κομητών), από φυσιολογικές σπειροειδείς αλλαγές του κλίματος, που όμως άγγιξαν οριακά σημεία επιβίωσης ή τέλος, από μια εξελικτική διαδικασία διάσωσης και κατά συνέπεια διάδοσης ισχυρών στελεχών κάθε είδους, στα πλαίσια ενός μοντέλου αυτόνομης συνύπαρξης. Όλα πάντως τα είδη ζωής, μα όλα όμως, που υπήρξαν στον πλανήτη, δέθηκαν από μια μακριά αλυσιδωτή σχέση, με συνέπεια η ζωή του ενός να εξαρτά τη ζωή άλλων. Αυτή η συγκεκριμένη, εκ των υστέρων αναγνωρίσιμη σχέση, μας χάρισε αυτό που ονομάζουμε βιοποικιλότητα και η οποία συντηρεί και ακολουθεί την ύπαρξη του ανθρώπου έως σήμερα. Ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ένας κρίκος στην αλυσίδα της ζωής και μάλιστα ο τελευταίος κρίκος, μιας και δεν υπάρχει άλλος οργανισμός που η διατροφή του να εξαρτάται από εμάς (εννοώντας φυσικά, όχι επαιτικά). Έχουμε φτάσει δε, στο σημείο, οι μέλισσες να αξιολογούνται σαν ένας περιβαλλοντικός δείκτης (CCD, χημικά, μεταλλαγμένα, κ.λπ.), αντί του ορθού επικονιαστικού τους ρόλου.
Από τη στιγμή που αναπτύξαμε, σαν είδος, τη χρήση εργαλείων και πολύ αργότερα τη χρήση γραφής, γίναμε οι πρώτοι των πρωτευόντων παμφάγων θηλαστικών, με αποτέλεσμα να έχουμε, όχι μόνο την δυνατότητα επιλογής της τροφής, αλλά και της καλλιέργειάς της. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως, οδηγηθήκαμε στις τρελές αγελάδες και στην εγκεφαλοπάθεια, ταΐζοντας τα ζώα με κρεατάλευρα και ψαροτροφές. Το κάναμε αρκετά χρόνια, έως ότου αρκετοί ανυποψίαστοι, ανάμεσά τους και παιδιά, χάθηκαν. Η εντυπωσιακά παράλογη λογική φυλάκισης των ζώων σε στάβλους για να ελέγχουμε την τροφή τους και τροφή η οποία παράγεται από μεταλλαγμένα φυτά, εμπλουτισμένα πιθανά με αντιβιοτικά και χίλια μύρια όσα, για να έχουμε καθαρό κρέας για εμάς, τους κυρίαρχους ανθρώπους, μας δίνει μια καθαρή εικόνα του μέλλοντος που οσονούπω θα παρουσιαστεί μπροστά στα μάτια μας και κυρίως στο πιάτο μας. Για ποιά επιλογή τροφής θα μιλάμε; Θα χάσουμε ένα προτέρημα του ανθρώπου που αναπτύχθηκε τις τελευταίες χιλιετίες και που πιθανά να συμμετείχε στην διαφοροποίησή του. Δεν θα παράγουμε πια τροφή. Απλά θα κατασκευάζουμε τρόφιμα.
Η επέμβαση της ανθρώπινης γνώσης προς την κατεύθυνση της εγωιστικής επιλογής «χρήσιμο είναι μόνο, ότι είναι χρήσιμο στον άνθρωπο» θα οδηγήσει σίγουρα σε αφανισμό πολλών ειδών του ζωικού και φυτικού βασιλείου. Σε ένα βαθμό, έχει συντελεστεί, αν και κατά τη γνώμη μας, έχει γίνει κάτω από την χρονική πίεση των σύγχρονων ανακαλύψεων. Ο άνθρωπος δεν είχε το χρόνο να συνειδητοποιήσει τις αλλαγές που επέφερε η παραχθείσα γνώση τις τελευταίες δεκαετίες. Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί θα κάνουν πράξη το φόβο μας για περαιτέρω ελαχιστοποίηση της βιοποικιλότητας, οδηγώντας τη φύση, με μια καθαρά ανθρωποκεντρική προσέγγιση, σε αδυναμία επικοινωνίας με το παρελθόν της. Δηλαδή, στη λήθη που μεταφράζεται σε απώλεια της πανσπερμίας χρωμάτων, σχημάτων, καρπών, ήχων από πουλιά και ζώα, μέσα σε ένα χώρο που το «τυχαίο της ζωής» μας όρισε συμπορευτές. Όλα αυτά που είδαμε, μυρίσαμε, ακούσαμε και γευτήκαμε, οφείλουμε να τα δείξουμε ως έχουν στις επόμενες γενιές και όχι να τα «βιώσουν» μέσα από ντοκιμαντέρ της τηλεόρασης.
Ακόμη και αν η πιθανότητα της ανεξέλεγκτης επιρροής στη φύση των γενετικά τροποποιημένων γονιδίων είναι ελάχιστη, δεν θα έπρεπε να αφεθούμε σε μια τέτοια προοπτική, ιδιαίτερα όταν το μη αναστρέψιμο αποτελεί βεβαιότητα. Χάσαμε και συνεχίζουμε να χάνουμε ντόπιους, παλιούς σπόρους, που αντέξανε και αντέχουνε σε ακραίες συνθήκες στις περιοχές που αναπτυχθήκανε. Σπόροι που δίνανε γευστικούς καρπούς και όχι καρπούς που να αντέχουν εβδομάδες στα ράφια. Με την επικράτηση των ΓΤΟ και των επιμολύνσεων του γενετικού υλικού που θα ακολουθήσει, θα χάσουμε και τους τελευταίους αληθινά γεννημένους σπόρους. Στην Νορβηγία κατασκευάζεται ένα τεράστιο κτήριο, φύλαξης παλαιών σπόρων. Μια γενετική τράπεζα του φυτικού παρελθόντος. Μάλλον κάποιοι ανησυχούν πολύ ή ξέρουν τι μας περιμένει. Τα φυτά και τα ζώα πρέπει να συνεχίσουν να αναπτύσσονται στο φυσικό περιβάλλον που τα ίδια διαμόρφωσαν και οι δράσεις μας πρέπει να στοχεύουν, ώστε όμοια να πράξει και ο άνθρωπος.
Η κατάσταση που βρίσκεται σήμερα το περιβάλλον, δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών. Ακόμη και αν πιστεύουμε ότι, το μέγεθος της περιβαλλοντικής καταστροφής που προβάλλεται από τα ΜΜΕ είναι υπερβολικό και αφορά εντέχνως και μονομερώς τις κλιματικές αλλαγές, θα πρέπει να μας προβληματίσει, η ανισορροπία, στην οποία με βεβαιότητα οδηγείται ο πλανήτης και η ζωή πάνω σε αυτόν. Από τη μια πλευρά, άνθρωποι συσσωρευμένοι, ο ένας πάνω στον άλλο, σε αστικά, ελεγχόμενα περιβάλλοντα, και απ’ την άλλη ελάχιστοι (συγκριτικά) γεωργοί, κτηνοτρόφοι και ψαράδες, οι οποίοι πασχίζουν στην πρωτογενή παραγωγή, για να τους θρέψουν όλους. Με την επικράτηση της «πράσινης επανάστασης» του ’50 και μετά, έχουμε μολύνει τη γη και τα νερά του πλανήτη, με κάθε λογής αγροχημικά και οι άνθρωποι, σαν είδος, συμμετέχουν σε ένα παγκόσμιο πείραμα επιβίωσης, στις καινούργιες συνθήκες που επέβαλε η εν λόγω «επανάσταση». Τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται με αργούς ρυθμούς, ενώ συνεχώς εισέρχονται στο πειραματικό στάδιο προς μελέτη, νέοι παράγοντες, όπως, οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί. Θα αντέξουμε; Αν η απάντηση είναι θετική, τότε με βεβαιότητα δεν θα αντέξουν άλλοι οργανισμοί και συστήματα, για να μπορούμε να σκεφτόμαστε και να συζητάμε για ισορροπίες. Αν η απάντηση είναι αρνητική, τότε η φύση θα αφεθεί μόνη της να ξαναχαράξει το μέλλον της να βρει τις καινούργιες ισορροπίες και πιθανά να συμπεριλάβει ένα νέο Homo, τον Homo sapiens sapiens enlightened (φωτισμένο) ή κάπως έτσι, σε ένα νέο δρόμο, με καινούργιους μύθους και καινούργιες ιστορίες.
– Να σταματήσουμε να βλέπουμε τη φύση σαν την προέκταση του γκαζόν μας τώρα.
– Ρομαντικό. Ζούμε σε πόλεις.
– Να σταματήσουμε την επέκταση των μεταλλαγμένων τώρα.
– Αυτό δεν είναι ρομαντικό και σίγουρα μπορούμε να το καταφέρουμε.
3. Η Χριστιανική οπτική
«Πάντα εν σοφία εποίησας» (Π.Δ. Ψαλμός 103,24).
Θα μπορούσαμε να σταματήσουμε εδώ και να μην πούμε τίποτε άλλο, γιατί στη φύση είναι αποτυπωμένη η δύναμη, η αγάπη και η σοφία του Θεού. H γενναιοδωρία και η αγάπη του, όμως «τον ήλιον αυτού ανατέλλει επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους» (Κ.Δ. Ματθ.5, 45), έτσι και εμείς θα πούμε λίγα αυταπόδεικτα λόγια.
Καταστροφή της φύσης ισοδυναμεί με ασέβεια προς το Θεό. Υπονόμευση του σώματός μας είναι επίσης ασέβεια προς το Θεό. Ο άνθρωπος είναι δημιούργημα του Θεού και ασεβούμε όταν συζητάμε και μόνο, για ανθρώπινη παρέμβαση στη δημιουργία ζωής.
Τα μεταλλαγμένα είναι μια ωμή ανθρώπινη παρέμβαση στη θεάρεστη δημιουργία. Αν ο Θεός ήθελε να σμίξει γονίδια από δω και από κει, θα το είχε κάνει. Τα μεταλλαγμένα δεν έχουν δημιουργηθεί μέσα από χριστιανική αγάπη, αλλά από μια ειδωλολατρική ηθική που προσκυνά τη δύναμη του χρήματος. Τα μεταλλαγμένα μπορεί να φέρουν δεινά στη φύση και στον άνθρωπο. Ακόμη και μια απειροελάχιστη πιθανότητα να υπάρχει στην αλήθεια της πιο πάνω εικασίας, οφείλουμε να μην επιτρέψουμε την επέκτασή τους. Είναι δυνατόν να ρισκάρουμε πάνω στο δημιούργημα του Θεού;
Στις επιτροπές Βιοηθικής, η Ορθόδοξη Εκκλησία μετέχει ισότιμα, προσπαθώντας να βοηθήσει στην επίλυση των προβλημάτων που έχουν ανακύψει από τις τελευταίες επιστημονικές ανακαλύψεις. Η Εκκλησία μας δείχνει τον ορθό χριστιανικό δρόμο και στέκεται στο πλευρό μας. Ο Παναγιότατος Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Βαρθολομαίος ο Α΄ έχει χαρακτηριστεί ως «ο πράσινος Πατριάρχης», λόγω της δράσης του υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος. Έχει μάλιστα, καθιερώσει την αρχή του εκκλησιαστικού έτους (πρώτη Σεπτεμβρίου) ως Ημέρα Προστασίας του Περιβάλλοντος.
– Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμά του.
– Ας σταματήσουμε την επέκταση των μεταλλαγμένων τώρα.
– Με την αγάπη που μας δίδαξε ο Θεάνθρωπος μπορούμε να το καταφέρουμε.
4. Η Καπιταλιστική οπτική
Ο πλούτος, και κατά συνέπεια το είδος και η ποσότητα τροφής (περισσότερο σήμερα από ποτέ), κατανέμεται στην κοινωνία ανάλογα με τη θέση που έχει λάβει ο άνθρωπος στην κοινωνική διαστρωμάτωση. Μια αρκετά ασφαλής ανάλυση και πρόβλεψη, για την πορεία της πρωτογενούς παραγωγής και κατανάλωσης, μας δείχνει ότι, η κατανομή της τροφής σε παγκόσμιο επίπεδο δεν θα ανατραπεί ριζικά τις επόμενες δεκαετίες. Αυτό σημαίνει ότι, αλλαγές μικρής κλίμακας (σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών) ή αλλαγές μεσαίας κλίμακας(σε επίπεδο εθνικών κοινωνιών-κρατών) μπορούν να συμβούν. Η κατανάλωση τροφής οδηγεί το διαχωρισμό του παγκόσμιου ανθρώπινου πληθυσμού σε δυο μεγάλες κατηγορίες. Σ’ αυτούς που θα καταναλώνουν την «καλή τροφή» και σ’ αυτούς που θα καταναλώνουν μια υποδεέστερη ποιοτικά τροφή. Αυτό αποδεικνύεται ιστορικά ότι, συνέβαινε πάντα (σχεδόν) και προφανώς θα συνεχίσει να συμβαίνει. Η σύγχρονη υποδεέστερη ποιοτικά τροφή θα παράγεται από γενετικά τροποποιημένα φυτά ή από ζώα που τρέφονται από τέτοιους οργανισμούς, γιατί τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά που απαιτούνται και προωθούνται στα μεταλλαγμένα, αφορούν στην ποσότητα και στην οικονομικότητα της παραγωγής. Κανένα ποιοτικό προϊόν δεν μπορεί να ανταγωνιστεί ένα φτηνό μαζικής παραγωγής τρόφιμο. Δηλαδή, κάποιοι θα καταναλώνουν καλής ποιότητας τρόφιμα και κάποιοι άλλοι μεταλλαγμένα. Πρέπει να αποφασίσουμε κατ’ αρχήν από ποιά μεριά θα γείρουμε, όσον αφορά την κατανάλωση. Χωρίς πολλή σκέψη, με δεδομένο την αβεβαιότητα της ασφάλειας κατανάλωσης μεταλλαγμένων και τη μη δοκιμή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα, οφείλουμε να επιλέξουμε την χρήση καθαρής από μεταλλαγμένους οργανισμούς τροφή.
Υπάρχει όμως στο σημείο αυτό και μια επιχειρηματική ευκαιρία. Η ζήτηση μη μεταλλαγμένης τροφής από ανθρώπους κάποιας οικονομικής επιφάνειας είναι αυξημένη και κατά τα φαινόμενα θα ακολουθήσει αυξητική πορεία. Άρα η καλλιέργεια μη μεταλλαγμένων προϊόντων έχει σίγουρο οικονομικό ενδιαφέρον. Για να είμαστε ακριβείς, έχει και θα έχει τεράστιο οικονομικό ενδιαφέρον.
Συνοψίζοντας, αν η Ελλάδα κηρυχθεί απαλλαγμένη από καλλιέργειες γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, θα πουλάμε όλα μας τα προϊόντα, φυσικά και με την κατάλληλη διαφήμιση, χωρίς να ανησυχούμε για την διάθεσή τους. Επίσης, αν καταναλώνουμε ελληνικά αγαθά, θα είμαστε σίγουροι ότι, δεν είναι μεταλλαγμένα. Με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια. Έχουμε την «γεωμορφολογική προστασία» να το πράξουμε. Θάλασσα ανατολικά, δυτικά και νότια. Οροσειρές στα βόρεια σύνορά μας. Η Κύπρος, σαν νησί, είναι βέβαιο ότι θα το πράξει. Και γιατί να μην το σκεφτούμε και σαν ένα ευρωπαϊκό μοντέλο ανάπτυξης;
Μια μεγάλη ευκαιρία για τους αγρότες να αναδείξουν την παραγωγική τους ικανότητα στην καλλιέργεια της γης. Το χρειάζεται η οικονομία μας, όσο ποτέ άλλοτε. Μια μεγάλη ευκαιρία για την ανάδειξη της μεταποίησης και του εμπορίου, που δεν πρέπει να χαθεί.
Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης (κος Σκανδαλίδης) είπε «Όχι» στην καλλιέργεια μεταλλαγμένων, πριν λίγο καιρό, αλλά για να έχει διάρκεια η θέση του αυτή, πρέπει να μας έχει συμμάχους, ώστε να εδραιωθεί η άποψή του. Ειδάλλως, στην κατάσταση που βρισκόμαστε, δεν νομίζω ότι, μπορεί να αντέξει στις πιέσεις που θα δεχθεί.
– Να αλλάξουμε την δυσχερή οικονομική θέση της χώρας μας τώρα.
– Δύσκολο. Η παγκόσμια οικονομική ύφεση, μας έχει οδηγήσει σε μια έντονη δυσκαμψία παραγωγής και ανάπτυξης.
– Να σταματήσουμε την επέκταση των μεταλλαγμένων τώρα.
– Αυτό δεν είναι δύσκολο και σίγουρα μπορούμε να το καταφέρουμε.
5. Η Αριστερή – Σοσιαλιστική οπτική
Τα μεταλλαγμένα είναι η τελευταία προσπάθεια του καπιταλισμού να ελέγξει πλήρως την ανθρωπότητα. Προσπαθεί πολλά χρόνια τώρα με τον έλεγχο της ενέργειας, του χρήματος, και της ενημέρωσης να μας κουμαντάρει, αλλά πάντα κάτι του ξεφεύγει και κάποιοι λαοί ή ομάδες αντιστέκονται. Με τα μεταλλαγμένα, θα επιτευχθεί μεσομακροπρόθεσμα ο πλήρης έλεγχος της πρωτογενούς παραγωγής και συνεπώς ο πλήρης έλεγχος της τροφής. Τα μεταλλαγμένα αποτελούν ένα ύπουλο ιμπεριαλιστικό χτύπημα κατά των λαών. Ένας σύγχρονος δούρειος ίππος που εισέρχεται σαν προσχηματικό δίλημμα – προοπτική επίλυσης της παγκόσμιας πείνας. Οι μεταλλαγμένοι σπόροι είναι προϊόντα έρευνας μιας χούφτας πολυεθνικών εταιρειών. Των ίδιων πολυεθνικών του κεφαλαίου που στη συνέχεια, ελέγχουν την μεταποιητική κατασκευή των τροφίμων. Με την καλλιέργεια των μεταλλαγμένων έχουν μια σταθερή πρώτη ύλη, για τα μετέπειτα σχέδιά τους. Για το σχεδιασμό της τροφής του μέλλοντος.
Ο κατεξοχήν εκπρόσωπος του καπιταλισμού Henry Kissinger (Χένρυ Κίσινγκερ) είχε πει πριν πολλά χρόνια: «ελέγξτε το πετρέλαιο και θα ελέγχετε τα έθνη. Ελέγξτε το φαγητό και θα ελέγχετε τον κόσμο». Προφητικό; Για σχεδιασμός μου ακούγεται εμένα. Μια επαίσχυντη προσπάθεια κάποιων ανθρώπων να κερδίσουν χρήματα σε βάρος των υπολοίπων, σε βάρος της αξιοπρεπούς ζωής των υπολοίπων.
Με το «πατεντάρισμα και τη στειρότητα των σπόρων» οι αγρότες αναγκάζονται να αγοράζουν κάθε χρονιά, νέους σπόρους, από τις ίδιες εταιρείες, καθώς χάνουν σιγά-σιγά την φυτική κληρονομιά, που με την βοήθειά της, για χιλιάδες χρόνια τρεφόμαστε. Για να είμαστε ακριβείς, δεν την χάνουν, τους την αρπάζουν. Όσοι προσπαθούν να αντιδράσουν σύρονται στα δικαστήρια και στην οικονομική απομόνωση.
Δυστυχώς δεν καταφέραμε, μέχρι στιγμής, να αποφύγουμε την χρήση των μεταλλαγμένων στην τροφή μας. Ο μπαμπούλας της παγκοσμοιοποίησης κέρδισε μια πραγματικά παράλογη μάχη. Ποιό το αποτέλεσμα; Δεν μας επιτρέπεται να γνωρίζουμε ποιά τρόφιμα εμπεριέχουν γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Δεν υποχρεούνται οι εταιρείες τροφίμων να το αναγράφουν στις συσκευασίες. Νόμιμη απόκρυψη μιας πληροφορίας που αφορά την καθημερινή μας διατροφή. Άριστο παράδειγμα ενός παραλογισμού, με μόνη λογική διέξοδο, το κέρδος του κεφαλαιοκρατικού μηχανισμού. Ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον να αποφύγουμε την καλλιέργεια των μεταλλαγμένων, χωρίς να παραιτηθούμε από την απαίτησή μας, να γνωρίζουμε ανά πάσα στιγμή, τι είναι αυτό που τρώμε.
– Να αλλάξουμε τους συσχετισμούς της εξουσίας τώρα.
– Ουτοπικό. Η λαϊκή κυριαρχία προϋποθέτει την συνειδητοποίηση μέσα από ταξικούς αγώνες.
– Να σταματήσουμε την επέκταση των μεταλλαγμένων τώρα.
– Αυτό δεν είναι ουτοπικό και σίγουρα μπορούμε να το καταφέρουμε.
6. Η Επιστημονική οπτική
Ένας πρωταρχικός στόχος της επιστημονικής έρευνας είναι η εύρεση απαντήσεων σε διατυπωμένα ερωτήματα, στο πέρασμα του χρόνου. Σ’ αυτό το επίπεδο, μπορούμε να κατανοήσουμε την έρευνα που υπομονετικά ασχολείται με την αποκρυπτογράφηση των γονιδιωμάτων. Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί, είναι οργανισμοί που δεν δίνουν καμιά απάντηση στο μυστήριο της ζωής. Είναι μια κατασκευή κατά παραγγελία, όπως ακριβώς είναι και ένα νέο σαμπουάν κατά της πιτυρίδας. Υπάρχει όμως εδώ, μια ποιοτική διαφορά. Το σαμπουάν εφευρέθηκε για να λύσει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, σε συγκεκριμένους ανθρώπους. Διαπιστώθηκε το πρόβλημα, δόθηκε εντολή, διενεργήθηκε έρευνα, εκτελέστηκαν πειράματα, πραγματοποιήθηκαν δοκιμές, διορθωτικές επεμβάσεις και τελικά εμφανίστηκε στο ράφι ενός καταστήματος, όπου ένας άνθρωπος με πρόβλημα πιτυρίδας το αγόρασε και το δοκίμασε. Αν μειώσει ή εξαφανίσει την πιτυρίδα του, θα το ξαναπάρει, αν όχι θα δοκιμάσει κάποιο άλλο. Οι ΓΤΟ είναι τεχνητοί οργανισμοί που κατασκευάστηκαν εργαστηριακά, κυρίως σε ιδιωτικά εργαστήρια, κατ’ εντολή του εργοδότη, πατενταρίστηκαν για την ασφάλιση του κέρδους του εργοδότη, δεν πραγματοποιήθηκαν πειράματα στη φύση, παρά σε πλήρως ελεγχόμενα περιβάλλοντα και τελικά εμφανίστηκαν στο ράφι ενός καταστήματος, όπου ένας άνθρωπος που ήθελε να καταπολεμήσει την μεσημεριανή του πείνα, το αγόρασε, το έφαγε και τώρα συμμετέχει σε ένα παγκόσμιο πείραμα, χωρίς να το ξέρει. Είναι δυνατόν επιστήμονες να συναινούν στη διεξαγωγή ενός πειράματος, χωρίς να έχουν καταγεγραμμένες τις συνθήκες διεξαγωγής; Ένα πείραμα που μετέχουν όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί πάνω στον πλανήτη και χωρίς εμφανή διαδικασία ανάκλησης. Το πείραμα, στην έρευνα, ασκεί καθοριστικό εργαλειακό ρόλο. Ο πειραματισμός είναι δεμένος με την δυνατότητα επανάληψης. Έχουμε δυνατότητα επανάληψης στην γενικευμένη χρήση ΓΤΟ στη φύση, αν κάτι δεν πάει καλά; Μπορεί να ανακληθεί μια γενετική αστάθεια διαγονιδιακών σειρών, σε μια οριζόντια μεταβίβαση γονιδίων με ανασυνδυασμούς; Μπορούν να ανακληθούν οι χαμένες ζωές της Χιροσίμα;
Μην μας κατηγορήσετε ότι, χρησιμοποιούμε παραδείγματα και κάνουμε χρήση σοφιστειών, αντί της ορθής γενικής θεωρητικής τοποθέτησης. Μπορείτε να ορίσετε την Βιοηθική, χωρίς να χρησιμοποιήσετε αξιωματικούς όρους; Αλλάξτε την πιτυρίδα με ό,τι άλλο σκεφτείτε. Η ίδια διαδικασία σκέψης μπορεί να επαναληφθεί. Βρείτε μου ένα καλό αντιπαράδειγμα, όχι όμως της λογικής «παράγουμε ινσουλίνη με ΓΤΟ και σώζουμε ζωές, γιατί αυτή η παραγωγή δεν γίνεται ανεξέλεγκτα στη φύση». Ούτε φυσικά θα δεχθούμε επιχειρήματα της λογικής των «φυσικών και φυσιολογικών μεταλλάξεων», που και αν συμμετείχαν στη πολυπλοκότητα του τυχαίου της ζωής, δεν θα είχαν την έκταση μιας εξωγενούς επιβολής.
Δεν μας ενδιαφέρουν οι τερατογεννέσεις των εργαστηρίων. Δεν μας ενδιαφέρει η έρευνα για την αύξηση της παραγωγής και μετά η έρευνα για την αποκατάσταση της καταστροφής που προκάλεσε η αύξηση της παραγωγής. Τα τεράστια κονδύλια έρευνας για το CCD, προμηνύουν μια χρυσή εποχή έρευνας. Μήπως είναι καλύτερα να απαιτήσουμε τα ίδια κονδύλια χωρίς CCD; Επιτέλους, ας υπάρξει μια συμφωνία μεταξύ των επιστημόνων, για τις πιθανές επιπτώσεις της απελευθέρωσης ΓΤΟ στο περιβάλλον. Η ιερά εξέταση δεν υπάρχει πια. Καταργήθηκε προ πολλού.
Διαβάζουμε στο βιβλίο Βιολογίας της Γ’ Γυμνασίου, σελ. 124. «Η δημιουργία γενετικά τροποποιημένων φυτών είναι πραγματικότητα εδώ και αρκετά χρόνια, χάρη στις μεθόδους της γενετικής μηχανικής. Στα φυτά αυτά έχουν προστεθεί γονίδια που, για παράδειγμα, τα καθιστούν ανθεκτικά σε ορισμένα παράσιτα. Όταν καλλιεργούμε τέτοια φυτά, δε χρειάζεται να κάνουμε χρήση παρασιτοκτόνων. Η σοδειά μας δεν κινδυνεύει, τουλάχιστον από τα παράσιτα, το κόστος παραγωγής μειώνεται και το προϊόν φτάνει στον καταναλωτή σε χαμηλότερη τιμή».
Δεν είναι δυνατόν να γράφουμε αυτά τα λόγια στα βιβλία διδασκαλίας των παιδιών μας (και που σίγουρα έχουν ελεγχθεί επιστημονικά)! Υπάρχει κάποια πλειοψηφική επιστημονική άποψη όσον αφορά την καθαρή καλλιέργεια και οικονομικότητα των ΓΤΟ και δεν την γνωρίζουμε; Και σαν να μην αρκούσε αυτό, τοποθετούμε δίπλα τις φωτογραφίες με τις συγκεκριμένες ντομάτες και μια απαράδεκτη λεζάντα. Όντως, στη συνέχεια του βιβλίου, παρουσιάζεται ο αντίλογος, ως προς τους ΓΤΟ. Μια εικόνα όμως είναι χίλιες λέξεις. Παιδιά της σημερινής εποχής θα δουν το βιβλίο. Ο καθένας μας μπορεί να βρει δεκάκις φορές χειρότερες μεταλλαγμένες ντομάτες και να τις φωτογραφήσει. Αν είναι δυνατόν; Είναι η αντικειμενικότητα και η κριτική σκέψη που προσπαθούμε να διδάξουμε στα παιδιά μας ή τους λέμε διαβάστε τα prospectus (προσπέκτους) των εταιρειών;
Εν θερμώ, λόγος ενός ανθρώπου είναι, και μόνο προς κάποιους επιστήμονες. Επιστήμονες μιας μειοψηφίας και λόγος ενός ανθρώπου που αγωνιά για το μέλλον του πλανήτη.
– Ας πούμε την αλήθεια για τους ΓΤΟ τώρα.
– Καταπιεστικό. Η επιστήμη δεν έχει απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα. Η γνώση ανασύρεται από το σκοτάδι, όταν φωτιστεί από τα ερευνητικά βήματα.
– Να σταματήσουμε την επέκταση των μεταλλαγμένων τώρα.
– Αυτό δεν είναι καταπιεστικό και σίγουρα μπορούμε να το καταφέρουμε.
7. Η Καλλιτεχνική – Διανοούμενη οπτική
και τι δεν κάνατε για να με θάψετε
όμως ξεχάσατε πως ήμουνα σπόρος
έγραφε ο Ντίνος Χριστιανόπουλος στα Μικρά Ποιήματα.
Εμείς το διαβάσαμε από τις εκδόσεις Διαγώνιος, Θεσσαλονίκη,1992.
Δεκατρείς κοινές, καθημερινές λέξεις. Δεκατρείς κοινές, καθημερινές λέξεις, με μια σειρά που εκείνος όρισε και μας χάρισαν ένα χαμόγελο και πολλές σκέψεις. Αυτή δεν είναι η μαγεία της ποίησης, η μαγεία της συγγραφής, η μαγεία ενός ζωγραφικού έργου; Και μπορεί μια εσωτερική δύναμη ή αδυναμία ενός ανθρώπου να τον ωθεί στην δημιουργία, σίγουρα όμως χρειάζεται κάτι ακόμη, το οποίο δεν καθορίζεται πάντα από αυτόν και τα πάθη του. Χρειάζεται ελευθερία, σκέψης και έκθεσης εις το φως.
– Έχουν οποιαδήποτε σχέση τα μεταλλαγμένα με την ελευθερία;
– Διττή ερώτηση. Ναι, και στις δύο απαντήσεις.
Ορθολογικά ναι, γιατί όταν σκεφτόμαστε αποσπασματικά και κατακερματισμένα (με την συντεχνιακή σύγχρονη σκέψη), δεν μπορούμε να δούμε ολόκληρη την όποια εικόνα. Και αν δεν την δούμε εμείς, που δυνητικά ατενίζουμε τους κάμπους, ψηλά από τους γύρω λόφους, ποιός θα το πράξει; Εμείς που έχουμε την «σχεδόν μαγική ικανότητα» να κινούμαστε εκτός ομίχλης, οραματιζόμενοι την εικόνα που θα προκύψει όταν έρθει το φως και συνάμα εντός αυτής, τουρτουρίζοντας απ’ την κρύα και θολή, αφή και όψη. Δεν είμαστε η κινητήρια δύναμη. Είμαστε όμως εκείνος ο περίτεχνος χρωματισμένος τροχός του παιδικού μας ποδηλάτου, που όταν κινείται, εκστατικά κοντοστέκονται όλοι, να το δουν, να το θαυμάσουν, να ακούσουν το γαύγισμα των σκυλιών.
Ναι και η δεύτερη απάντηση. Υπάρχει κανείς μας που να πιστεύει, ότι η καλλιέργεια και επέκταση των μεταλλαγμένων, προσδίδει στην ανθρώπινη ζωή οτιδήποτε νέο στην κατεύθυνση του ελεύθερου νου; Στην κατεύθυνση της αρετής; Και μπορεί να δεχτούμε, ότι η ελευθερία, η αρετή και οι αξίες (που οι άνθρωποι δημιουργούν και επιλέγουν) κατακτιούνται και δεν χαρίζονται, δεν θα έπρεπε όμως, όλοι μας, να στεκόμαστε στην ίδια αφετηριακή γραμμή;
Η βίαιη επιβολή της πείνας εφάπτεται της βίαιης επιβολής μιας και μόνο τροφής. Αν συντελείται δε, κάτω από ένα ευθύβολο σχέδιο εξουσίας, τότε ταυτίζονται κιόλας, όπως συμβαίνει στις ευθείες. Η βίαιη αλλαγή της διαφορετικότητας, οδηγεί σε ένα μονόχρωμο, μονόηχο και μονόσχημο κόσμο. Πώς και πόσο να δημιουργήσεις σε ένα κόκκινο, μακρόσυρτα ντο και ευθύ κόσμο; Η απουσία ψιμυθίων θα παράξει στο χρόνο, ένα βαρετό μονότονο και άηχο δράμα.
Ας παραμείνουμε ως «πρόσθεσιν των επιλογών μας» και ουχί ως «προσθετέες μονάδες σε αθροίσματα άλλων». Τα μεταλλαγμένα προάγουν και προτάσσουν κεκαλυμμένα την ανελευθερία και τον αντίθετο δρόμο από αυτόν της αρετής. Ας ασχοληθούμε μαζί τους με κινητήρια διάθεση. Ας βγει ότι γεννιέται μέσα μας από αυτά. Ας μην μακρολογήσουμε. Ακόμη και αν δεν έχουμε ενσκήψει στο θέμα, υποψιαζόμαστε, ότι κάτι έρπει υπογείως και εντέχνως. Ας μην «ποιούμαστε την νήσσαν». Ας γράψουμε, ζωγραφίσουμε, ποιήσουμε κατά των μεταλλαγμένων τώρα.
Άδικο και σκληρό. Οι καλλιτέχνες, συγγραφείς, ποιητές, μέσα από τη μοναδική τους, μοναχική συχνά διαδρομή, προσφέρουν την εξωτερίκευση και επαναγνώριση των κρυφών, θαμμένων και ανομολόγητων αισθημάτων του ανθρώπου. Ελάχιστες συλλογικές προσπάθειες μπορούν να πράξουν το ίδιο.
– Να σταματήσουμε την επέκταση των μεταλλαγμένων τώρα.
– Αυτό δεν είναι ούτε άδικο, ούτε σκληρό. Απαιτεί συλλογική προσπάθεια και σίγουρα μπορούμε να το καταφέρουμε.
(θα χρειαστούμε μια ζωγραφιά του Van Gong να μπει σαν συμπλήρωμα του κειμένου, εδώ γύρω).
8. Η Αδιάφορη οπτική
Είναι δύσκολο να γράψουμε κάτω από μια τέτοια ματιά, διότι κάποιος με αδιάφορη οπτική για τη ζωή δεν θα έγραφε, ούτε καν θα σκεφτόταν. Αδιάφορος για τα πάντα, εκτός από τον εαυτό του. Ποσώς τον ενδιαφέρουν τα μεταλλαγμένα, όπως και όλα τα υπόλοιπα. Ό,τι και να γράψεις, δώρον άδωρον. Όμως, δεν το βάζουμε εύκολα κάτω. Θα κάνουμε μια ύστατη προσπάθεια αφύπνισης, παραθέτοντας ένα ποίημα του Martin Niemφller (Μάρτιν Νιμιούλλερ), ενός Γερμανού παπά, που αντιστάθηκε στην επικράτηση του Hitler (Χίτλερ) και που παραφρασμένα, αποδίδεται στον Berthold Brecht (Μπέρτολτ Μπρεχτ):
Στην αρχή ήρθαν για τους κομμουνιστές,
και εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής.
Στη συνέχεια ήρθαν για τους Εβραίους,
και εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν Εβραίος.
Στη συνέχεια ήρθαν για τους συνδικαλιστές,
και εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν συνδικαλιστής.
Στη συνέχεια ήρθαν για τους Καθολικούς,
και εγώ δεν μίλησα γιατί ήμουν Προτεστάντης.
Στη συνέχεια ήρθαν για μένα –
και από τότε κανείς δεν αφέθηκε να μιλήσει.
Να διακινδυνέψουμε, αντί συνθηματολογίας (δώρον άδωρον), ταπεινά και δειλά, μια ελεύθερη παράφραση – λογοπαίγνιο του εξαιρετικού πιο πάνω ποιήματος, γραμμένο στα σημερινά τεκταινόμενα:
Ένα πρωί, άνοιξα την πόρτα μου και είχαν χαθεί τα χρώματα και οι μυρωδιές,
θα ζήσω και χωρίς αυτά, ψιθύρισα
και κλείδωσα.
Την επομένη, άνοιξα την πόρτα μου και είχαν χαθεί οι ήχοι και τα σύννεφα,
θα ζήσω και χωρίς αυτά,
και ξανακλείδωσα.
τα πρωινά έρχονταν, μα ο τόπος άδειασε,
δεν είχα πια τί να κλειδώσω,
είμαι μόνος, σκέφτηκα για πρώτη φορά.
Προσπαθήσαμε με ειλικρίνεια, από δω, από εκεί, από παραπέρα. Αν μας ξέφυγε κάτι, γράψτε το και στείλτε το. Είμαστε ανοικτοί σε σκέψεις και ιδέες. Τρέφουν το νου μας.
«Μεγάλο κείμενο, θέλει υπομονή να το διαβάσεις. Δεν κουράστηκες;», ρώτησε ένας φίλος. Κουράστηκα. Και στο γράψιμο και στο διάβασμα, απάντησα. Χαμογελάσαμε και συνεχίσαμε να παρατηρούμε τα κοκκινοκίτρινα φύλλα που έπεφταν στη γη…
Η αχίλλειος πτέρνα του σχεδίου επιβολής των μεταλλαγμένων είναι η γνώση, η συνειδητοποίηση και η άρνηση. Ο καθένας μας, ας συνειδητοποιήσει, ότι μπορεί να φτάσει, από τη θέση που έχει επιλέξει να ζει. Ας αντιδράσουμε όμως, όλοι μαζί. Σίγουρα δεν θα χτίσουμε κάτι χειρότερο.
Μέχρι και ωραία, μπορεί να είναι.
Ανεξαγόρας Λ. Σκιδούρης
Σχολιάστε το άρθρο