Τεχνολογία για την παρακολούθηση μελισσιών: Μελίσσια Υψηλής Τεχνολογίας

Πώς ξέρουν οι μελισσοκόμοι αν είναι καλά ή όχι τα μελίσσια τους; Σήμερα, πρέπει να ελέγξουμε τα μελίσσια για να αξιολογήσουμε την υγεία τους. Καμιά φορά οι μελισσοκόμοι δεν τα ελέγχουν αρκετά συχνά, οδηγώντας τα σε απώλειες λόγω αφεσμών ή ασθενειών και τελικά σε οικονομική ζημιά. Από την άλλη, μερικοί μελισσοκόμοι τα ελέγχουν πολύ συχνά, συμπεριφορά που μπορεί να οδηγήσει επίσης σε απώλειες λόγω διαταραχής του μελισσιού ή της βασίλισσας.

Όμως, πιστεύω ότι η ανάγκη για ελέγχους με την παρουσία του μελισσοκόμου θα μειωθεί στο μέλλον. Ασύρματα δίκτυα ανιχνευτών θα δώσουν τη δυνατότητα στους μελισσοκόμους να παρακολουθούν την υγεία των μελισσιών τους εξ αποστάσεως.

Στο παρόν άρθρο, περιγράφονται οι λίγες συσκευές που υπάρχουν σήμερα στην αγορά για την παρακολούθηση μελισσιών, καθώς επίσης και το «μελίσσι υψηλής τεχνολογίας», που οραματίζομαι για το κοντινό μέλλον.

Τεχνολογία για την παρακολούθηση μελισσιών: Τρέχοντα παραδείγματα

Σήμερα, μπορούμε να αγοράσουμε μια ζυγαριά για τις κυψέλες που αναγράφει το βάρος της σε διάφορες χρονικές στιγμές της ημέρας (www.beewise.eu), στέλνοντας τα δεδομένα με SMS και επιτρέποντας έτσι τον μελισσοκόμο να παρακολουθήσει την έναρξη και τον τερματισμό μιας ανθοφορίας, να υπολογίσει τον αριθμό μελισσών ανιχνευτών, να εντοπίσει πότε έγινε αφεσμός, καθώς επίσης να ανιχνεύσει άλλα περιστατικά που εκφράζονται ως αλλαγές στο βάρος της κυψέλης. Η ηλεκτρονική μελισσοκομική ζυγαριά δεν είναι οικονομική, αλλά ξέρουμε όλοι πώς πέφτουν οι τιμές των ηλεκτρονικών ειδών όταν τα συγκεκριμένα είδη γίνουν προϊόντα μαζικής κατανάλωσης.

Υπάρχει επίσης στην αγορά ένας μετρητής μελισσών που τοποθετείται στην είσοδο του μελισσιού και δίνει καθημερινές πληροφορίες σχετικά με τη δραστηριότητα στην αναζήτηση τροφής. Μετρήσεις των μελισσών που φεύγουν και μπαίνουν από την κυψέλη θα μπορούσαν να αποκαλύψουν, όχι μόνο την φυσιολογική δραστηριότητα αναζήτησης τροφής, αλλά και τον εντοπισμό ασυνήθιστων ενεργών ή αδρανών μελισσιών ή τη δημιουργία αφεσμών. Μια μεγάλη διαφορά στις μετρήσεις των ανιχνευτών μελισσών που φεύγουν από το μελίσσι και αυτών που γυρίζουν μπορεί να υποδηλώνει στο μελισσοκόμο την παρουσία CCD, νοζεμίασης, έλλειψη βασίλισσας (η ελάττωση του αριθμού μελισσών που εκτελούν πτήσεις προσανατολισμού μπορεί να το υποδηλώνει).

Η τρίτη τεχνολογία που υπάρχει στη αγορά αφορά ένα σύστημα GPS που παρακολουθεί την τοποθεσία και την κίνηση των κυψελών, τοποθετημένο διακριτικά μέσα στο μελίσσι (http://beealert.blackfoot.net/~beealert/hivesec/index.php). Παρόμοιοι «ιχνηλάτες» σχεδιασμένοι για αυτοκίνητα, όπως η SmartTracker (αντικλεπτική συσκευή), μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση μελισσιών. Ο «ιχνηλάτης» για μελίσσια μπορεί να μας πληροφορεί ότι η κυψέλη έχει αναποδογυριστεί, γεγονός που σίγουρα επηρεάζει την υγεία του μελισσιού ή ότι το μελίσσι μετακινείται – πολύτιμη πληροφορία, ειδικά αν η μετακίνηση δεν «προβλέπεται».

Οι παραπάνω συσκευές δείχνουν την τρέχουσα κατάσταση της αγοράς. Οποιοσδήποτε μελισσοκόμος μπορεί να τις αγοράσει. Ωστόσο, επειδή κατασκευάζεται μικρός αριθμός συσκευών το κόστος παραμένει αρκετά υψηλό, πάνω από $1000 η ζυγαριά και ο μετρητής, ποσό που είναι μάλλον απαγορευτικά ακριβό για πολλούς μελισσοκόμους. Για να είναι πραγματικά χρήσιμη η τεχνολογία για την παρακολούθηση μελισσιών, πρέπει και να δίνει πληροφορίες που να γλιτώνουν χρόνο στους μελισσοκόμους και να είναι οικονομική.

Τεχνολογία για την παρακολούθηση μελισσιών: Το Μέλλον

Ποιες πληροφορίες είναι χρήσιμες για το μελισσοκόμο και ποιες μπορούμε να αντλήσουμε; Είδαμε πως στοιχεία για το βάρος της κυψέλης, τον αριθμό μελισσών και τη μετακίνηση κυψελών παρέχουν σημαντικές πληροφορίες. Η παρακολούθηση παραγόντων, όπως η κατανάλωση τροφής, ο όγκος του γόνου και της χειμερινής μελισσόσφαιρας, οι ήχοι του μελισσιού, η δραστηριότητα στην είσοδο της κυψέλης, καθώς και η επικοινωνία μεταξύ μελισσών μέσω των φερομονών, μπορούν να μας δώσουν σημαντικές πληροφορίες. Θα εξετάσουμε την κάθε περίπτωση ξεχωριστά.

Η παρακολούθηση της κατανάλωσης τροφής μπορεί να μας ενημερώσει αν οι ταΐστρες χρειάζονται ξαναγέμισμα (έχει τελειώσει το ζυμάρι στα σακουλάκια), μπορεί να μας ενημερώσει νωρίς την άνοιξη ότι έχει ξεκινήσει η εκτροφή του γόνου, μπορεί να μας ενημερώσει ότι έχουν καταναλωθεί οι χειμερινές προμήθειες ή για την έναρξη και τον τερματισμό της ροής του νέκταρος. Ένα ρολόι για τη συνεχή μέτρηση της κατανάλωσης τροφής, εμπνευσμένο από τα σύγχρονα ασύρματα ρολόγια νερού θα ήταν ο ιδανικός ανιχνευτής. Ένα προκαταρκτικό και απλό βήμα θα ήταν να σημειώσει περιοδικά ο μελισσοκόμος την κατάσταση τροφής στο μελίσσι για την γραφική παράσταση των αποτελεσμάτων, με σκοπό να αυξηθεί η κατανόηση των δεδομένων.

Σύμφωνα με τον Δρ. Wyatt Magnum, η καλύτερη ένδειξη της υγείας του μελισσιού είναι ο όγκος του γόνου. Οι μέλισσες κρατάνε το γόνο τους στους 35 °C, επομένως η παρουσία του γόνου παρατηρείται εύκολα είτε με θερμόμετρο είτε με αισθητήρα θερμοκρασίας. Με την τοποθέτηση μερικών αισθητήρων (1-2 ανά πλαίσιο) στη φωλιά γόνου, μπορούμε να υπολογίσουμε τον όγκο. Έχω παρατηρήσει ότι η παρακολούθηση της θερμοκρασίας στην περιοχή του γόνου έχει ακόμη ένα απροσδόκητο όφελος. Οι μέλισσες κάνουν ένα «ζέσταμα» όταν πρόκειται να βγουν από το μελίσσι, το οποίο φαίνεται και στα στοιχεία του αισθητήρα. Οι μέλισσες εκτελούν καθημερινά ζεστάματα, όταν οι νέες μέλισσες βγαίνουν για πτήσεις προσανατολισμού, καθώς και όταν το μελίσσι ετοιμάζεται για αφεσμό. Αν και ακόμη δεν έχω τελειωτικά στοιχεία, φαίνεται ότι το ζέσταμα για τη δημιουργία του αφεσμού αυξάνει περισσότερο τη θερμοκρασία στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής του γόνου από το ζέσταμα πριν τις πτήσεις προσανατολισμού.

Στην περίπτωση που χρησιμοποιείτε κηρήθρες κηφήνων για να προσελκύσετε ακάρεα βαρρόας, αισθητήρες της θερμοκρασίας ενσωματωμένοι στην κηρήθρα κηφήνων θα μπορούσανε να δείξουν πότε γέννησαν τα αυγά, δίνοντας τη δυνατότητα στο μελισσοκόμο να υπολογίσει πότε ο γόνος κηφήνων θα σφραγιστεί, ώστε να είναι έτοιμος για τη «συγκομιδή» της βαρρόας.

Παρομοίως, αισθητήρες θερμοκρασίας ενσωματωμένοι στη βάση του κουτιού της χειμερινής ταΐστρας επιτρέπουν το μελισσοκόμο να παρακολουθεί το μέγεθος και τις κινήσεις της χειμερινής μελισσόσφαιρας στη διάρκεια του χειμώνα, καθώς μετακινείται από τα χαμηλότερα σημεία των πλαισίων στα υψηλότερα. Αν είναι αρκετά ακριβή, η παρακολούθηση θα μπορούσε να δείξει πότε θα τελειώσει το αποθηκευμένο μέλι και πότε να αντιστραφούν οι όροφοι, σε διπλά μελίσσια.

Οι περισσότεροι μελισσοκόμοι ξέρουν ότι οι ήχοι που ακούγονται όταν πλησιάζουν το μελίσσι είναι ένδειξη της κατάστασης εντός του. Εύκολα ακούμε τη διαφορά μεταξύ του ικανοποιημένου βουητού της ροής του νέκταρος και τον αγχωμένο βόμβο του μελισσιού χωρίς βασίλισσα. Ακόμη και πριν 50 χρόνια, οι μελισσοκόμοι χρησιμοποιούσανε μια χειροποίητη συσκευή με βάση το σωλήνα μιας ηλεκτρικής σκούπας για να διακρίνουν τον ήχο των μελισσών που ετοιμαζόντουσαν για αφεσμό – μέρες πριν το γεγονός. Σύγχρονες έρευνες έχουν οδηγήσει σε πολλά συμπεράσματα, ερμηνεύοντας πατέντες, βασισμένες στη «διερμηνεία» του ακουστικού σήματος που εκπέμπει το μελίσσι για να προσδιορίσουν τον αφεσμό, τη σοβαρότητα της λοίμωξης από βαρρόα και την γενική δραστηριότητα του μελισσιού.

Η παρακολούθηση της εισόδου της κυψέλης, όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Storch με τίτλο «Στην Είσοδο του Μελισσιού», είναι ο από καιρού καθιερωμένος τρόπος να προσδιορίσουμε την κατάσταση του μελισσιού. Για παράδειγμα, στην είσοδο παρατηρούνται σημάδια λεηλασίας, αφεσμού, γενειάδας, συμπεριφοράς καθαρισμού, παρουσίας κηφήνων, παρασίτων και εχθρών. Αλλά όχι μόνο… Αν παρακολουθούμε την είσοδο με μια κάμερα, ένα λογισμικό μπορεί να «διερμηνεύσει» την εικόνα βίντεο και να μετρήσει τον αριθμό μελισσών που μπαίνουν/βγαίνουν. Από αυτά τα στοιχεία, μπορούμε να συμπεράνουμε τη δύναμη του μελισσιού, την παρουσία ροής νέκταρος, ακόμη και την παρουσία CCD ή άλλων συμπεριφορών που σκοτώνουν τις ανιχνεύτριες μέλισσες με βάση τη διαφορά των μετρήσεων εισερχομένων και εξερχομένων μελισσών.

Αν θέλουμε να ξέρουμε τί λένε μεταξύ τους, οποιεσδήποτε ομάδες πλασμάτων, πρέπει να ακούσουμε-μεταφράσουμε το σύστημα επικοινωνίας τους. Στην περίπτωση των μελισσών, το μέσο επικοινωνίας είναι οι χημικές ουσίες που λέγονται φερομόνες και δεν είναι εύκολο να τις «ακούσουμε». Οι μέλισσες κατέχουν ένα από τα πιο περίπλοκα φερομονικά επικοινωνιακά συστήματα στη φύση –και κάθε μια από τις 15 γνωστές φερομόνες αποτελείται από ένα μείγμα χημικών ουσιών. Επίσης, πρέπει να προσθέσουμε τις πολλαπλές μυρωδιές που βρίσκονται στην κυψέλη και που προέρχονται από άλλες πηγές, όπως ο εξωτερικός αέρας, το νέκταρ, η γύρη, η πρόπολη και το νερό που μεταφέρονται από τις μέλισσες, καθώς επίσης και τις μυρωδιές της αποθηκευμένης γύρης, του μελιού, του ξύλου της κυψέλης και των μεταβολικών διαδικασιών των μελισσών. Όλες αυτές οι μυρωδιές συνεισφέρουν στην περιπλοκότητα του προβλήματος «διερμηνείας» της φερομονικής επικοινωνίας μέσα στο μελίσσι. Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι το πρόβλημα είναι πολύ περίπλοκο, αλλά όμως οι μέλισσες φυσικά το καταφέρνουν και οι σκύλοι εκπαιδεύονται να ανιχνεύσουν μερικές ασθένειες του μελισσιού, όπως π.χ. η αμερικάνικη σηψιγονία. Άρα, δεν υπάρχει λόγος να πιστέψουμε ότι ανίχνευση βασισμένη σε φερομόνες θα ήταν αδύνατη. Όντως, το Υπουργείο της Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ κατέχει μικρές συσκευές ανίχνευσης που αναγνωρίζουν διάφορα ναρκωτικά και εκρηκτικά. Υπάρχουν επίσης πολύ μικροί ασύρματοι ανιχνευτές, οι οποίοι αναγνωρίζουν και μετράνε την ποσότητα διαφόρων πτητικών οργανικών ουσιών, όπως των φερομονών.

Οι παραπάνω δυνατότητες για την παρακολούθηση του μελισσιού, σχετικά με το βάρος του μελισσιού, την δραστηριότητα των ανιχνευτών μελισσών, τη μετακίνηση του μελισσιού, την κατανάλωση τροφής, τον όγκο του γόνου, το μέγεθος χειμερινής συστάδας, την ακουστική «διερμηνεία», τη δραστηριότητα στην είσοδο της κυψέλης και των φερομονικών σημάτων – πιθανώς θα μπορούσαν να πλημμυρίσουν τους μελισσοκόμους με δεδομένα. Ευτυχώς, υπάρχουν διαδικασίες για την ανάλυση και την οπτική παρουσίαση σημαντικών δεδομένων.

Ανάλυση

Η ασύρματη ανίχνευση και αναφορά στοιχείων από δυσπρόσιτες περιοχές γίνεται όλο και πιο εύκολη και οικονομική. Η αυτόματη επεξεργασία στοιχειών ειδικά για μελισσοκόμους δεν έχει εξεταστεί ακόμη. Σήμερα, ερευνητές, ηλεκτρολόγοι μηχανικοί και προγραμματιστές που είναι επίσης μελισσοκόμοι εξετάζουν τις δυνατότητες. Βασικά, τα άτομα αυτά, με τα δεδομένα στο χέρι, παρατηρούν τα γεγονότα και τις καταστάσεις μέσα στο μελίσσι και προσπαθούν να συσχετίζουν τα γεγονότα με τα δεδομένα. Καθώς κατανοούνται καλά τα δεδομένα, η αυτόματη ανάλυσή τους μπορεί να εφαρμοστεί για την «διερμηνεία» των στοιχειών και την ενημέρωση των μελισσοκόμων σχετικά με την υγεία του μελισσιού. Η περιοχή αυτή χρειάζεται ακόμη πολλή δουλειά, καθώς και άτομα με τις κατάλληλες ικανότητες.

Αφού γίνεται μια μέτρηση από έναν αισθητήρα, τα δεδομένα που παράγονται πρέπει να αναλυθούν. Για παράδειγμα, ένας μετρητής μπορεί να γράφει ότι 1.400 μέλισσες αφήνουν την κυψέλη ανά ώρα. Αλλά, τί σημαίνει αυτό πραγματικά; Η ανάλυση είναι η διαδικασία όπου βγάζουμε νόημα από τους αριθμούς. Εδώ, η ανάλυση απαιτεί και την κατανόηση της συμπεριφοράς του μελισσιού και τη σύγκριση με άλλα δεδομένα του ίδιου τόπου και χρονικού διαστήματος. Στο παράδειγμά μας, οι 1.400 μέλισσες ανά ώρα μπορεί να σημαίνει ότι η ροή του νέκταρος ξεκίνησε ή είναι σε εξέλιξη ή τελειώνει. Μπορεί επίσης να σημαίνει ότι γίνεται μια πτήση προσανατολισμού ή ότι είναι σε εξέλιξη ένας αφεσμός. Το να φτάσουμε στα σωστά συμπεράσματα από την ανάλυση δεδομένων, εξαρτάται, όχι μόνο από τα ίδια τα δεδομένα, αλλά και από άλλα δεδομένα του ίδιου του μελισσιού μέσα σε διαφορετικές στιγμές της ημέρας, από άλλες μέρες και εποχές και πάντα συγκρινόμενα με άλλα μελίσσια του ίδιου μελισσοκόμου ή άλλων συνάδελφων.

Πού ακριβώς γίνεται η ανάλυση δεν έχει μεγάλη σημασία για τον μελισσοκόμο, αλλά η τοποθεσία του λογισμικού ανάλυσης επηρεάζει τις επιλογές του. Για παράδειγμα, η ανάλυση μπορεί να γίνει στο μελίσσι, στο μελισσοκομείο, στο διαδίκτυο ή στον υπολογιστή του μελισσοκόμου. Γενικά, όσο πιο κοντά στον αισθητήρα γίνεται η ανάλυση τόσο λιγότερα δεδομένα πρέπει να περάσουν από το δίαυλο επικοινωνίας, μειώνοντας δραματικά την κατανάλωση ενέργειας. Σήμερα, ένας ισχυρός μικροεπεξεργαστής με Wi-Fi και ηλιακές επαναφορτιζόμενες μπαταρίες είναι αρκετά οικονομικός και επομένως η ανάλυση δεδομένων σε έναν απόμερο μελισσοκομείο δεν είναι πολύ δύσκολη. Από την άλλη, λιγότερα δεδομένα σημαίνουν λιγότερες ευκαιρίες για την δημιουργία απρόσμενων ιδεών. Επί πλέον, οι ενημερώσεις του λογισμικού γίνονται πιο εύκολα στον υπολογιστή του μελισσοκόμου παρά στο μακρινό σημείο των μελισσοκομείων.

Αφού γίνεται η ανάλυση των δεδομένων, τα αποτελέσματα πρέπει να μεταφερθούν στο μελισσοκόμο, πρέπει να αποθηκευτούν και μπορεί να περαστούν σε μια βάση δεδομένων σε επίπεδο δήμου ή νομού για το όφελος της ευρύτερης μελισσοκομικής κοινότητας.

Αναφορές και Οπτική Εικόνα

Τα δεδομένα και η σχετική ανάλυση πρέπει να φτάσουν στο μελισσοκόμο σε μια μορφή που βγάζει νόημα. Μερικές φορές φτάνει ένα απλό SMS. Για παράδειγμα:

«Τώρα γίνεται αφεσμός στο μελίσσι #34 στο: πίσω σημείο μελισσιών.»

«Αναποδογύρισε στις 2.12 πμ το μελίσσι #16 στο σημείο: Κήπος»

«Η κηρήθρα κηφήνων στο μελίσσι #53 είναι τουλάχιστον 80% σφραγισμένη.»

Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο μελισσοκόμος θα θέλει να δει τάσεις των μελισσιών στη διάρκεια του χρόνου, να συγκρίνει τα μελίσσια μεταξύ τους και να δει τα δεδομένα από διάφορες γωνιές. Επομένως, χρειάζεται ένας τρόπος να χειρίζεται τα δεδομένα αλληλεπιδραστικά. Για παράδειγμα, ένας μελισσοκόμος μπορεί να ξεκινήσει εξετάζοντας το μέσο όρο αύξησης βάρους στα μελίσσια σε ένα σημείο, κάθε μέρα από την αρχή της ροής του νέκταρος. Έπειτα, μπορεί να εστιάσει στη συνολική αύξηση βάρους του κάθε μελισσιού ξεχωριστά, να εξετάσει τον εξοπλισμό και την κατάσταση της βασίλισσας, να δει προηγούμενες παρατηρήσεις και τελικά να βγάλει μερικές αποφάσεις όσον αφορά τις επόμενες κινήσεις του για κάθε μελίσσι.

Παρομοίως, ο μελισσοκόμος θέλει να βρει τα μελίσσια που χρειάζονται κάποια παρέμβαση λόγω όγκου του γόνου, κατανάλωση τροφής ή δραστηριότητα ανίχνευσης ή επικονίασης. Να μπορεί να συγκρίνει μελίσσια σε σχέση με την τοποθεσία, το είδος/την ηλικία ή την πηγή της βασίλισσας, το βοσκοτόπι, και άλλους παράγοντες.

Εν τέλει, ίσως θα είναι δυνατόν να αντληθούν περίπλοκα και πολύ χρήσιμα στοιχεία από τα δεδομένα, όπως η πιθανότητα αφεσμού στις επόμενες 5 μέρες, ο βαθμός παρουσίας βαρρόας, νοζεμίασης ή CCD, η συνολική δύναμη του μελισσιού ή το επίπεδο ετοιμότητάς του για το χειμώνα και αλλά.

Συνοψίζοντας, η διαδικασία ελέγχου ενός μελισσιού το διαταράσσει. Όμως οι έλεγχοι είναι απαραίτητοι για να βρούμε προβλήματα και να τα λύσουμε. Ο αριθμός ελέγχων μπορεί να μειωθεί και η υγεία του μελισσιού να βελτιωθεί με τη χρήση ασύρματων διαδικτυακών ανιχνευτών. Αυτά τα ασύρματα διαδίκτυα είναι μόλις τώρα διαθέσιμα στην αγορά για μελισσοκόμους. Αυτή τη στιγμή δεν είναι ούτε πολλά τα μοντέλα ούτε είναι πολύ οικονομικά, αλλά η αναπόφευκτη πρόοδος ηλεκτρονικών συσκευών και η εφαρμογή τους στην παρακολούθηση μελισσιών, δίνει στους μελισσοκόμους δελεαστικές προοπτικές για μια βαθύτερη κατανόηση της δραστηριότητας του μελισσιού και για βελτιωμένες μελισσοκομικές πρακτικές.

Ο κ. Frank Linton, «Buckaroo Beekeeper» συγγραφέας του άρθρου, είναι πιστοποιημένος μελισσοκόμος από την Ανατολική Μελισσοκομική Εταιρεία (EAS, Eastern Apicultural Society) των ΗΠΑ.

Σχόλιο από εμάς:

Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο και μάλιστα γραμμένο από έναν επαγγελματία μελισσοκόμο, που βιώνει σχεδόν καθημερινά την ανάγκη για πληροφόρηση της κατάστασης των μελισσιών του. Στις ΗΠΑ, οι μετακινήσεις των μελισσιών αφορούν τεράστιες αποστάσεις. 2.000 χιλιόμετρα είναι μια συνηθισμένη μεταφορά για τους εκεί μελισσοκόμους, οπότε δεν υπάρχει στη μελισσοκομική τους ζωή η φράση «αύριο θα πεταχτώ στα μελίσσια να δω πως πάνε», εκτός αν πάνε με αεροπλάνο.

Η μελισσοκομία, από τη στιγμή που πέρασε στη νομαδική της φάση, έχει συνδεθεί με τις μεταφορές των μελισσιών σε κοντινά ή μακρινά μέρη. Στα κοντινά μέρη, το πρόβλημα πληροφόρησης της κατάστασης των μελισσιών μπορεί να επιλυθεί με σύντομες επισκέψεις και σύντομα ταξίδια. Στα μακρινά μέρη, όμως, σε σχέση πάντα με την έδρα του μελισσοκόμου, τα πράγματα δυσκολεύουν. Ο κόπος και τα έξοδα αυξάνουν πολύ και μάλιστα σε περιόδους που τα μελίσσια δεν χρειάζονται συνεχή φροντίδα. Να το δούμε πιο αναλυτικά το τελευταίο. Την άνοιξη, εποχή ανάπτυξης των μελισσιών, η παρουσία του μελισσοκόμου είναι απαραίτητη σε δεκαήμερη βάση. Δηλαδή ο μελισσοκόμος ανά 10-12 ημέρες το πολύ θα επιθεωρήσει όλα του τα μελίσσια, γιατί είναι η εποχή που θα χρειαστούν πατώματα, θα χρειαστεί να καταστείλει ή να αποτρέψει σμηνουργίες, θα χρειαστεί να ταΐσει κ.λπ. Τον υπόλοιπο καιρό, όμως, εκείνο που χρειάζεται είναι μια γενική εικόνα της κατάστασης των μελισσιών και του τόπου που βρίσκονται. Αυτό σημαίνει ότι οι επισκέψεις μπορούν να αραιώσουν και να πραγματοποιούνται ανά 20-30 ή και περισσότερες ημέρες, αναλόγως της κατάστασης των μελισσιών και της ανθοφορίας ή μελιτοφορίας που υπάρχει στον τόπο που βρίσκονται. Στη χώρα μας, οι μακρινές μεταφορές αφορούν κυρίως μεταφορές «συγκομιδής», χωρίς βέβαια να αποκλείονται και τα ξεχειμωνιάσματα μελισσιών στην Πελοπόννησο από μελισσοκόμους της Βόρειας Ελλάδας.

Αν προσπαθήσουμε να δούμε τα πολύ αναγκαία στοιχεία που χρειαζόμαστε για μια πληροφόρηση από μακριά, τότε θα καταλήξουμε στο βάρος της κυψέλης, στην εξωτερική θερμοκρασία και στην εξωτερική υγρασία. Γιατί;

Διότι, το βάρος μας δείχνει:

– την κατάσταση του μελισσιού μέσα από το συλλεγόμενο νέκταρ ή μελίτωμα

– την κατάσταση του τόπου, δίνει δεν δίνει

Η εξωτερική θερμοκρασία και υγρασία μας δείχνουν:

– τις καιρικές συνθήκες στην περιοχή

– την εξήγηση, αν η ένδειξη του βάρους δεν αυξάνει (κρύο, ζέστη, βροχή κ.λπ.)

Επιπλέον πληροφορίες, όπως η εσωτερική θερμοκρασία (σε κεντρικά ή ακριανά πλαίσια), η εσωτερική υγρασία (σε κεντρικά ή ακριανά πλαίσια), ο αριθμός των εξερχομένων και εισερχομένων συλλεκτριών, μπορούν να μας δώσουν μια καλύτερη επιβεβαίωση των συμπερασμάτων που εξάγουμε από τα τρία βασικά δεδομένα (βάρος, εξωτερική θερμοκρασία και υγρασία). Τα επιπλέον αυτά στοιχεία, αν δεν ανεβάζουν το κόστος της συσκευής μπορούν να μας δώσουν και κάτι ακόμη παραπάνω. Μια πληρέστερη εικόνα. Μια καλύτερη αποτύπωση του «εσωτερικού κόσμου» του μελισσιού.

Η «καλωδίωση» των μελισσιών για ακόμη περισσότερες πληροφορίες (π.χ. ηχητικά και φερομονικά σήματα) νομίζουμε ότι έχουν αναφορά σε ένα πιο ερευνητικό πεδίο και δεν θα έπρεπε να απασχολούν τους μελισσοκόμους. Ούτως ή άλλως οι συσκευές μετάδοσης πληροφοριών δεν νομίζουμε ότι έχει νόημα να τοποθετούνται σε όλα τα μελίσσια, αλλά σε 1-3 ανά μελισσοκομείο. Η «καλωδίωση» όλων των μελισσιών, μας βρίσκει αντίθετους και η σκέψη αυτή μετά από μια ενδελεχή ανάλυση θα μας οδηγούσε σίγουρα σε μια αποπροσωποποίηση της σχέσης μελισσιών και μελισσοκόμου και ακόμη πιο σίγουρα στην εξαφάνιση της «μεταλογικής» τους αυτής σχέσης.

Από την εμπειρία μας και τις πληροφορίες επαγγελματιών μελισσοκόμων που χρησιμοποιούν συσκευές μετάδοσης πληροφοριών από μακριά, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη μπορούμε να συνοψίσουμε τα εξής:

– Τα βασικά στοιχεία καταγραφής και μετάδοσης είναι το βάρος, η εξωτερική θερμοκρασία και η εξωτερική υγρασία. Η εσωτερική θερμοκρασία και υγρασία, η βροχόπτωση, η ένταση του ανέμου, η καταμέτρηση των εξερχομένων και εισερχομένων συλλεκτριών, είναι στοιχεία που μας δίνουν καλύτερη εικόνα, αλλά μπορούμε και χωρίς αυτά. Το GPS είναι χρήσιμο σε περίπτωση κλοπής της συσκευής, αλλά με δεδομένο ότι μπορεί η συσκευή να είναι ψηφιακά κλειδωμένη την κάνει άχρηστη για τον κλέφτη. GPS σε όλες τις κυψέλες δεν είναι εφικτό λόγω κόστους.

– Μία μέχρι τρεις συσκευές ανά μελισσοκομείο είναι υπεραρκετές.

– Η τοποθέτηση των συσκευών πρέπει να γίνεται σε μέτρια μελίσσια. Ούτε στα πιο γερά μας, ούτε στα χειρότερά μας. Θέλουμε να έχουμε μια όσο καλύτερη εικόνα για το σύνολο των μελισσιών μας. Ό,τι και να κάνουμε κάποια θα χαθούν, γιατί δεν τα πήραμε είδηση ότι ήταν πολύ μικρά ή είχαν κάποιο πρόβλημα. Δεν πειράζει, με μια παραφυάδα την άνοιξη θα το αναπληρώσουμε. Ό,τι και να κάνουμε κάποιο θα χτίσει το καπάκι, γιατί δεν εκτιμήσαμε σωστά τη δύναμή του. Δεν πειράζει, θα μοιράσουμε στους συγγενείς και φίλους λίγη κηρήθρα με μέλι.

– Η χρήση των συσκευών τον χειμώνα βοηθά να αντιληφθούμε πότε τα μελίσσια χρειάζονται τροφή.

– Η χρήση των συσκευών την άνοιξη βοηθά να αντιληφθούμε πότε τα μελίσσια χρειάζονται τροφή, προσθήκη ορόφων ή κάτι δεν πάει καλά.

– Η χρήση των συσκευών σε περιόδους συλλογής μας βοηθά να αντιληφθούμε πότε θα πάμε για τρύγο ή «πότε δεν θα πάμε».

– Η χρήση των συσκευών σαν δείκτες μεταφοράς ή όχι των μελισσοκοπαδιών σε μια περιοχή είναι ίσως από τις σπουδαιότερες εφαρμογές τους. Η απόφαση μεταφοράς σε μια περιοχή μπορεί να γίνει με βάση τις ημερομηνίες (π.χ. του Αγ. Κων/νου μεταφέρουμε στα έλατα), με βάση την πληροφορία ενός φίλου που πήγε στην περιοχή, με βάση τη δική μας εικόνα αν πάμε εμείς. Και αν πάμε εμείς, ποιο μελίσσι θα ανοίξουμε για να δούμε αν η περιοχή «δίνει». Ένα άσχετο μελίσσι, ενός επίσης «άσχετου» πιθανά μελισσοκόμου; Αν διαλέξουμε, όμως, ένα μέτριο μελίσσι μας και το πάμε μαζί με μια συσκευή μετάδοσης πληροφοριών, μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς πότε και αν θα μεταφέρουμε. Θα ξέρουμε τη δυναμικότητα του μελισσιού και αν το βάρος αυξάνει για 3-4 μέρες συνεχώς πάμε για μεταφορά. Τόσο απλά. Όπου και αν κατοικούμε, όπου και είναι τα μελίσσια. Ο τόπος που είναι τοποθετημένη η συσκευή «δίνει». Αν τώρα έχουμε και φίλους που έχουν και εκείνοι με τη σειρά τους τοποθετήσει ζυγαριές σε άλλα μέρη, μπορούμε να έχουμε μια πολλή καλή πληροφόρηση για τους τόπους που θα μεταφέρουμε ή όχι. Ένα δίκτυο δηλαδή. Με καλούς φίλους το ξαναλέμε, γιατί αλλιώς θα σας λένε ιστορίες… μετά το πανηγύρι όμως.

– Στην Ελλάδα το κόστος των συσκευών αυτών είναι περίπου 500 ευρώ. Αρκετά υψηλό, δεδομένης και της οικονομικής κατάστασης αυτή τη στιγμή. Αν όμως υπάρξει ζήτηση και ανταγωνισμός, τότε σίγουρα θα πέσει, ίσως και κάτω από 300 ευρώ, που κατά τη γνώμη μας είναι μια καλή και τίμια τιμή. Αν τώρα, οι τιμές απόκτησης τέτοιων συσκευών δεν μειώνονται στο μέλλον, να κάνουμε μια πρόταση. Αν, λέμε αν, μέσω ενός ερευνητικού προγράμματος δινόταν η ανάθεση σε μια πολυτεχνική σχολή να αναπτύξει μια τέτοια συσκευή και να δημοσιεύσει το λογισμικό και τα επιμέρους στοιχεία της, τότε θα μπορούσε ο μελισσοκόμος να πάει σε ένα ηλεκτρονικό τεχνικό και να του αναθέσει τη συγκεκριμένη πια εργασία. Τέτοιας ειδικότητας τεχνικοί υπάρχουν πολλοί και δεν νομίζω ότι σήμερα πνίγονται στη δουλειά.

Κλείνοντας το σχολιασμό μας στο παρόν άρθρο να επισημάνουμε ότι, μέσες άκρες σε όλο τον κόσμο οι μελισσοκόμοι έχουν παρόμοιες ανησυχίες και προβλήματα. Η σκέψη και ο τρόπος επίλυσης μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την τοποθέτηση του κάθε μελισσοκόμου στη σχέση του με τα μελίσσια του και την προσωπική του ζωή.

Αν είστε κατασκευαστές, συσκευών μετάδοσης δεδομένων από μακριά, στείλτε μας τα στοιχεία σας για να τα δημοσιεύσουμε συγκεντρωτικά σε επόμενο τεύχος μας, ώστε οι μελισσοκόμοι να μπορούν να σας βρουν εύκολα.

 

 

 

 

 

 

 

Φιγούρα 1:
δείχνει τα δεδομένα θερμοκρασίας από 2 αισθητήρες σε ένα μόνο αισθητήρα στη διάρκεια μιας μέρας την άνοιξη του 2011. Οι μετρήσεις σημειώθηκαν αυτόματα κάθε 5 λεπτά από τους 2 αισθητήρες. Η εικοσιτετράωρη περίοδος από μεσάνυχτα σε μεσάνυχτα απεικονίζεται. Ο αισθητήρας στο κέντρο του πλαισίου έχει γόνο γύρω από αυτό, όπως υποδεικνύεται από τη σταθερή θερμοκρασία των 35 °C. Ο άλλος αισθητήρας κοντά στην άκρη του πλαισίου έδειχνε χαμηλότερες θερμοκρασίες, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει γόνος ακριβώς δίπλα του, αλλά η σταθερότητα της θερμοκρασίας δείχνει ότι οι μέλισσες την ελέγχουν και ότι πρέπει να έχει γόνο κοντά – άρα το πλαίσιο είναι σχεδόν γεμάτο γόνο.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στη Φιγούρα φαίνεται πως ξεκινάει η αύξηση της θερμοκρασίας στην εξωτερική άκρη του πλαισίου στις 10:00 πμ., φτάνοντας στη μέγιστη θερμοκρασία στις 11:30 πμ., και ξανά «πέφτει» στους 28 °C στις 12 το μεσημέρι. Αυτό το μοτίβο υποδεικνύει ότι οι μέλισσες ζεσταινόντουσαν στην προετοιμασία για πτήση, με αποτέλεσμα να ζεσταθεί επίσης η κυψέλη. Μπορεί οι μέλισσες να ετοιμαζόντουσαν για μια πτήση προσανατολισμού, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση, έγινε αφεσμός.
Το ενδιαφέρον του γεγονότος είναι ότι δείχνει τη πιθανότητα που έχει ένας αισθητήρας, τοποθετημένος για την παρακολούθηση ενός φαινομένου, δηλαδή του όγκου του γόνου, να συλλάβει άλλο, απρόβλεπτο φαινόμενο – τον αφεσμό. Όταν η παρουσία αισθητήρων μέσα στις κυψέλες θα είναι αυτονόητη, ποιος ξέρει τι φαινόμενα θα φανούν;

Φιγούρα 2:
απεικονίζεται ο υποθετικός όγκος του γόνου σε τέσσερα μελίσσια, νωρίς την άνοιξη, όπως προσδιορίζεται με ασύρματη παρακολούθηση και χρησιμοποιώντας τη θερμοκρασία των 35 °C ως ένδειξη παρουσίας γόνου. Από τη Φιγούρα, ο μελισσοκόμος αντιλαμβάνεται ότι στα τρία μελίσσια ο γόνος μεγαλώνει με περίπου τον ίδιο ρυθμό, ενώ στο τέταρτο ο γόνος έχει μείνει αρκετά πίσω. Πράγματι, αυτό το μελίσσι ήταν πολύ πίσω από τα άλλα ένα μήνα πριν και παρόλο που αυξάνεται ο όγκος του γόνου πιο γρήγορα, θα πρέπει το μελίσσι να ελεγχθεί και το πρόβλημα να διορθωθεί. Ο μελισσοκόμος βλέπει επίσης ότι η ανάπτυξη του γόνου σε ένα άλλο μελίσσι έχει μειωθεί πρόσφατα και ίσως ένας έλεγχος θα οδηγούσε σε μια διάγνωση.

Φιγούρα 3:
ο υποθετικός μελισσοκόμος εξετάζει τα δεδομένα από τα πλαίσια ενός μελισσιού. Εδώ φαίνεται το ποσοστό του κάθε πλαισίου που καταλαμβάνεται από γόνο, μαζί με τα ίδια δεδομένα μια εβδομάδα πριν, έτσι φαίνεται καθαρά πόσο έχει αυξηθεί ο γόνος. Εδώ φαίνεται ότι ο εμβρυαθάλαμος έχει γεμίσει και ο μελισσοκόμος θα πρέπει να δράσει.

Ο μέσος όρος ποσότητας του γόνου ανά πλαίσιο για τα συγκεκριμένα μελίσσια απεικονίζεται επίσης στη Φιγούρα. Εφόσον κοιτάνε ανατολικά τα μελίσσια, ο μελισσοκόμος παρατηρεί ότι οι μέλισσες προτιμούν να «κάνουν» γόνο στην πιο ηλιόλουστη και ζεστή πλευρά των κυψελών. Μπορεί, να γυρίσει τις κυψέλες λίγο περισσότερο προς τον Νότο για να δει αν οι μέλισσες θα χρησιμοποιήσουν περισσότερο χώρο, αυξάνοντας τον γόνο.

 

 

 

Σχολιάστε το άρθρο

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.